Otyłość to nadmierne lub nieprawidłowe nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, które zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia tętniczego czy hiperlipidemii [1]. Jest wynikiem zaburzenia równowagi pomiędzy dziennym poborem energii a jej wydatkowaniem, co skutkuje nadmiernym przyrostem masy ciała. W naszej populacji ten problem również jest obecny. Szacuje się, że w Polsce w 2016 r. wśród osób w wieku 20 lat i starszych 23% kobiet i 25% mężczyzn było otyłych (a ponad połowa, bo 53% kobiet i 68% mężczyzn miało nadwagę) [2]. Ze względu na wskaźnik BMI, otyłość możemy podzielić na 3 stopnie (otyłość pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia), a biorąc pod uwagę umiejscowienie tkanki tłuszczowej w organizmie wyróżnić możemy otyłość uogólnioną, pośladkowo-udową i brzuszną. W niniejszym artykule przyjrzymy się dokładniej otyłości brzusznej.

Kiedy mowa o otyłości brzusznej?

Otyłość brzuszna, nazywana również otyłością centralną, trzewną, wisceralną lub typu ,,jabłko” jest związana z nagromadzeniem się nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha. Zgodnie z wytycznymi WHO, stwierdzić ją można wówczas, gdy obwód pasa wynosi co najmniej 94 cm w przypadku mężczyzn i co najmniej 80 cm w przypadku kobiet. Innym, stosowanym do stwierdzenia rodzaju otyłości wskaźnikiem, jest wskaźnik WHR (ang. waist-to-hip ratio – stosunek obwodu talii do obwodu bioder). Aby dokonać obliczeń, należy najpierw zmierzyć obwód bioder i obwód talii, następnie otrzymane wartości podzielić przez siebie (obwód talii przez obwód bioder). Wynik równy lub większy od 0,85 w przypadku kobiet i 1,0 w przypadku mężczyzn pozwala na stwierdzenie występowania otyłości brzusznej [3].

Otyłość brzuszna – skąd się bierze?

W większości przypadków otyłość jest spowodowana nadmierną podażą energii połączoną z niedostateczną ilością ruchu w ciągu dnia. Siedzący tryb oraz wysokie tempo życia znacznej części osób zdecydowanie nie sprzyja realizacji zalecanej ilości aktywności fizycznej (WHO zaleca minimum 150 minut ćwiczeń o umiarkowanej intensywności tygodniowo [4]). Wiele znaczącym aspektem w powstawaniu nadwagi a w dalszej kolejności otyłości jest także opieranie swojej diety na produktach wysokoprzetworzonych. Oczywistym jest, że nie wszystkie z nich można skategoryzować jako ,,złe”, jednak bardzo często ich spożycie wiąże się z dużo łatwiejszym dostarczeniem większej ilości energii, niż jakby miało to miejsce w związku ze spożyciem produktu mniej przetworzonego z tej samej kategorii.

Dlaczego nadmiar tkanki tłuszczowej może odkładać się w różnych miejscach w ciele? To, czy będziemy mieli do czynienia z otyłością uogólnioną, pośladkowo-udową czy brzuszną, zależy w dużej mierze od czynników genetycznych i hormonalnych. Dlatego też otyłość brzuszna częściej jest spotykana u mężczyzn, a otyłość pośladkowo-udowa u kobiet. Nie oznacza to jednak, że nie można zaobserwować każdego z rodzaju otyłości zarówno u mężczyzn jak i u kobiet.

Dlaczego otyłość brzuszna jest niebezpieczna?

Otyłość brzuszna jest niebezpieczna z uwagi na zwiększanie ryzyka rozwoju takich schorzeń jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia czy choroby sercowo naczyniowe, ale również z powodu nadmiernego odkładania się tkanki tłuszczowej w rejonie brzucha. Taka dystrybucja tłuszczu w organizmie człowieka wywiera bardzo negatywny wpływ na pracę znajdujących się tam narządów, co może skutkować np. zaburzeniami hormonalnymi. Ponadto należy mieć na uwadze, że zwiększony obwód pasa znacznie obciąża kręgosłup, szczególnie odcinek lędźwiowy, co może skutkować bólami, a w dalszej kolejności u pacjenta mogą pojawić się wady postawy.

Otyłość brzuszna – jak z nią walczyć?

Najbardziej skuteczną metodą w zwalczaniu niekorzystnych następstw otyłości brzusznej jest oczywiście redukcja nadmiernej masy ciała, osiągnięta najlepiej na skutek połączenia odpowiedniej diety i aktywności fizycznej. Należy pamiętać, że praktyki dotyczące odchudzania nie różnią się w zależności od umiejscowienia tkanki tłuszczowej, mogą natomiast być inne w związku ze stopniem otyłości.

Otyłość brzuszna może bardzo niekorzystny wpływ na zdrowie, w związku z tym pacjenci powinni wprowadzić w swoim stylu życia zmiany, mające na celu redukcję masy ciała. Optymizmem napawa fakt, że nawet małe, lecz często długotrwałe ingerencje mogą prowadzić do poprawy zdrowia. Przykładem może być badanie z 2012 roku, którego celem było zbadanie wpływu długoterminowej interwencji polegającej na połączeniu zmiany stylu życia i treningu interwałowego o wysokiej intensywności na skład ciała, ryzyko kardiometaboliczne oraz tolerancję wysiłku fizycznego u osób z nadwagą i otyłością. Uczestnicy projektu (62 osoby z nadwagą i otyłością) przystąpili do 9-miesięcznego programu składającego się z indywidualnego doradztwa żywieniowego, zoptymalizowanych ćwiczeń interwałowych o wysokiej intensywności oraz treningu oporowego dwa do trzech razy w tygodniu.

Po zastosowanym programie u uczestników zaobserwowano poprawę składu ciała i lepszą tolerancję wysiłku fizycznego. Wartym zauważenia jest również fakt, że częstość występowania zespołu metabolicznego została zmniejszona o ponad 32 procent [5].

Piśmiennictwo:

1. Panuganti KK, Nguyen M, Kshirsagar RK. 2021 Aug 11. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan–. PMID: 29083734.
2. NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC), 2017. Worldwide trends in body-mass index, underweight, overweight, and obesity from 1975 to 2016: a pooled analysis of 2416 population-based measurement studies in 128.9 million children, adolescents, and adults. Lancet, 390:2627-2642.
3. World Health Organization (WHO), 2008. Waist Circumference and Waist-Hip Ratio, Report of a WHO Expert Consultation.
4. World Health Organization (WHO), 2020. Guidelines on physical activity and sedentary Behaviour.
5. Gremeaux V, Drigny J, Nigam A, Juneau M, Guilbeault V, Latour E, Gayda M. Long-term lifestyle intervention with optimized high-intensity interval training improves body composition, cardiometabolic risk, and exercise parameters in patients with abdominal obesity. Am J Phys Med Rehabil. 2012 Nov;91(11):941-50. doi: 10.1097/PHM.0b013e3182643ce0. PMID: 22854902.