Na sklepowych półkach możemy spotkać co raz chętniej wybieraną przez konsumentów żywność typu light. Umiarkowane stosowanie w diecie takiej żywności jest bezpieczne i pomocne w uzyskaniu prawidłowego bilansu kalorycznego. Sprawdź, jaką żywność light bezpiecznie wybierać, czy żywność ,,fit” i ,,light” to to samo oraz kiedy nie warto sięgać po produkty o obniżonej zawartości tłuszczu i cukru.

Definicje i regulacje prawne żywności typu light

Żywność typu ,,light”, czyli ,,lekka” to produkty spożywcze, które dostarczają mniej tłuszczu lub cukru, a co za tym idzie – mniej kilokalorii w porównaniu do tradycyjnego produktu. Produkty takie muszą jednak spełniać konkretne kryteria, zanim zostaną w ten sposób nazwane przez producentów. Definicję żywności o obniżonej kaloryczności określa Dyrektywa Unii Europejskiej 94/35/EC z 30 czerwca 1994 r. w sprawie stosowania substancji słodzących w środkach spożywczych. Według tej definicji jest to żywność, której wartość energetyczną obniżono o co najmniej 30% w stosunku do produktów tradycyjnych, konwencjonalnych. Inny akt prawny, Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 parlamentu europejskiego i rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, określa natomiast regulacje, które musi spełnić producent żywności, aby zastosować dla niej tzw. oświadczenia żywieniowe charakteryzujące dany produkt.

Najczęstsze oświadczenia żywieniowe dla żywności typu light to:

• produkt o niskiej zawartości tłuszczu (zawartość tłuszczu w 100 g produktu nie może przekraczać 3g w przypadku produktu o konsystencji stałej i 1,5g w przypadku produktu o konsystencji płynnej)
• produkt niedostarczający cukru (zawartość cukru w 100g produktu nie może przekraczać 0,5g).

Istnieją także inne oświadczenia żywieniowe, np. produkt niedostarczający tłuszczu, produkt o niskiej zawartości tłuszczów nasyconych, produkt o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, produkt o niskiej zawartości soli itp. Definicje i regulacje wszystkich oświadczeń żywieniowym określa ww. akt prawny.

Metody obniżenia kaloryczności produktów spożywczych

Aby odpowiedzieć na pytanie, czy warto spożywać żywność typu light, należy najpierw zastanowić się nad metodami pozyskiwania żywności o obniżonej kaloryczności. Producenci uzyskują taką żywność przez jedną lub więcej metod technologicznych, np. poprzez:

• obniżenie zawartości tłuszczu w tradycyjnych produktach, takich jak margaryny, majonezy, sery itp.,
• zastosowanie zamienników cukru lub tłuszczu, które mają mniejszą lub zerową kaloryczność, np. wyroby słodzone syntetycznymi środkami słodzącymi,
• zastosowanie składnika o wysokiej zawartości kalorii, np. tłuszczu, składnikiem o mniejszej zawartości kalorii, np. białkiem,
• zwiększenie zawartości wody w produkcie spożywczym.

Cechą wspólną dla wszystkich metod technologicznych powodujących zmniejszenie kaloryczności produktu spożywczego, jest zredukowanie danego składnika (cukru i/lub tłuszczu) i zastąpienie go innym. Dlatego niezwykle ważną zasadą przy wybieraniu tego typu produktów jest czytanie etykiet oraz porównywanie ich z etykietami pełnowartościowej wersji produktów. Warto sprawdzać, co zostało dodane do produktu w zamian za wyeliminowany składnik.

Może się bowiem okazać, że na miejsce np. tłuszczu producent dodał porcję cukru oraz dodatki, takie jak: zagęstniki, barwniki czy inne dodatki syntetyczne. Cukry są najczęściej zastępowane innymi substancjami słodzącymi. Nie należy jednak obawiać się słodzików użytych do produkcji żywności, ponieważ niskokaloryczne substancje słodzące zanim zostaną wprowadzone na rynek przechodzą szereg rygorystycznych badań i są oceniane przez wiele komisji pod kątem bezpieczeństwa dla zdrowia.

Warto jednak zachować umiar w sięganiu po przetworzone produkty spożywcze. Jako zamienniki tłuszczu często są stosowane substancje skrobiowe i zagęszczające, np. skrobia modyfikowana, mączka chleba świętojańskiego, inulina, pektyny, guma ksantanowa. Producenci decydują się także na dodatek substancji wzmacniających smak, które nie powinny być częstym gościem w codziennej, zdrowej diecie.

Zalety żywności typu light

Istnieją jednak produkty spożywcze, których lekka wersja może okazać się dobrym sposobem na ograniczenie kalorii w diecie. Przykładem może być serek wiejski lekki, który ma o 40% kcal mniej niż jego konwencjonalny zamiennik. Skład produktu jest dobry, a dodatkowo serki lekkie są dostępne w opakowaniach 150g, a serki pełnotłuste w opakowaniach 200g. Zjedzenie mniejszej ilości serka o zmniejszonej zawartości tłuszczu pozwoli na zredukowanie energetyczności posiłku.

Dobrym przykładem będzie też mozzarella light, która składem nie różni się od mozzarelli pełnotłustej, a zawiera około 50% mniej tłuszczu. Nabiał o mniejszej zawartości tłuszczu ma zazwyczaj większy dodatek wody (np. porównanie mleka 2% tłuszczu oraz mleka 3,2% tłuszczu). Jest to zmiana, która może nie powodować dużej różnicy pod względem smaku, nie jest ona niekorzystna pod względem składu produktu, a może pozwolić na ograniczenie kalorii i tłuszczu w diecie.

Warto także pamiętać o tym, że stosowanie żywności całkowicie pozbawionej tłuszczu nie jest najlepszym wyborem, ponieważ wszystkie składniki odżywcze, w tym tłuszcze, są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu i powinny stanowić około 30% naszej diety. Mamy bowiem witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, takie jak witamina A, D, E oraz K, których przyswajalność jest ściśle związana z obecnością tego składnika.

Wady żywności typu light

Przykładem produktu o obniżonej zawartości tłuszczu, po który nie warto sięgać, może być masło orzechowe. Najlepsze pod względem składu masło orzechowe to takie, które składa się w stu procentach z orzechów, które są źródłem tłuszczu. Jego wersja „light” o obniżonej zawartości tłuszczu jest w zamian za ten składnik wypełniona syropem glukozowym w proszku. Zdecydowanie nie warto oszczędzać kalorii na rzecz produktu o składzie mogącym wywierać negatywny wpływ na zdrowie.

Wadą produktów typu light może być także ich przewaga w oczach konsumenta w stosunku do produktów spożywczych zawierających naturalnie mniej kalorii i cukru. Np. jogurt owocowy light o obniżonej zawartości tłuszczu i dosłodzony syntetycznym zamiennikiem cukru nie powinien być chętniej wybierany niż jogurt naturalny. Ponadto, konsumenci przekonani o niskiej kaloryczności produktu mogą być zachęceni do sięgania po niego w większych ilościach, co ostatecznie spowoduje spożycie większej ilości energii, niż miałoby to miejsce w przypadku zjedzenia produktu konwencjonalnego.

Produkty “fit”, “slim”, “fitness”

Warto także znać różnicę pomiędzy regulowanym aktem prawnym oświadczeniem żywieniowym, takim jak np. ,,produkt o niskiej zawartości cukru”, a informacją na etykiecie typu ,,fit”, ,,fitness”, ,,slim” itp. Takie slogany producenci mogą stosować do woli, a ich żywność nie musi spełniać kryteriów dotyczących ilości cukru, tłuszczu lub energii na 100g produktu. Czytając etykietę i skład produktu spożywczego ,,fit” możemy zauważyć, że jest on po brzegi wypełniony cukrem, a jego kaloryczność jest większa niż konwencjonalnego produktu.

Podsumowując, żywność typu light może okazać się pomocnym narzędziem do zbilansowania diety, zwłaszcza jeśli naszym celem jest redukcja masy ciała, pod warunkiem rozsądnego korzystania z niej. Najważniejsze będzie czytanie składu produktu spożywczego i eliminowanie tych produktów, w których dany składnik został zastąpiony złej jakości substancjami. Ważna jest także świadomość tego, że zdrowa i odpowiednio zbilansowana dieta to nie tylko kalorie, ale też żywność dobrej jakości, różnorodne posiłki i smaczne połączenia.

Bibliografia:

1. Zychowicz – Jeżewska M., Jeznach M., Kosicka-Gębska M.: Gotowość konsumentów do spożywania żywności typu light, Bromat. Chem. Toksykol. – XLV, 2012 (3), 603-607
2. Kudełka W., Jachna D.: Charakterystyka żywności o obniżonej wartości energetycznej, Zeszyty Naukowe nr 834 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 2009
3. Górecka A., Krygier K.: Zamienniki tłuszczu w produkcji żywności o obniżonej wartości energetycznej, Przemysł Spożywczy, 2004, 58(5), 36-42