Marnowanie jedzenia to ogromny problem – na całym świecie marnuje się około 1/3 produkowanej żywności. Powodów tego problemu jest mnóstwo, wpływ na niego mają między innymi kupowanie żywności w nadmiarze, brak chęci do wcześniejszego planowania posiłków, a także niewłaściwy sposób przechowywania. Z drugiej strony, wiemy doskonale, że podstawą zdrowego żywienia jest różnorodność – powinniśmy wybierać różnorodne warzywa, owoce, a także korzystne źródła białka, węglowodanów i tłuszczów. Jak zatem pogodzić ze sobą zasady zdrowego odżywiania wraz z nie marnowaniem żywności? W artykule przedstawiamy kilka sprawdzonych sposobów.

Planowanie posiłków i zakupy z listą

Częstym powodem, dla którego ogromne ilości pożywienia trafiają do kosza, jest to, że nie planujemy swoich posiłków. Dobre planowanie zarówno posiłków, jak i zakupów jest pomocne przy zdrowym odżywianiu oraz sprzyja ograniczeniu marnowania żywności. Przed wyjściem na zakupy, warto zrobić listę dań, które chcemy przygotować w najbliższym czasie, zanotować produkty które potrzebne są do ich przyrządzenia, a stworzoną listę z produktami zabrać ze sobą. Nie wychodźmy na zakupy głodni – będzie to skutecznie utrudniało trzymanie się listy i wiązało się z kupieniem wielu zbędnych rzeczy.

Przegląd lodówki 

Dobrym pomysłem przed zakupami jest również zrobienie przeglądu lodówki czy szafek- być może znajdują się już tam produkty, z których można ugotować wiele ciekawych dań, a należy jedynie dokupić do nich kilka składników.

Planując posiłki z tygodniowym (a jeśli to dla nas za dużo, to nawet 2-3 dniowym) wyprzedzeniem, możemy dobrać produkty w ten sposób aby komponować z ich użyciem różnorodne posiłki, swobodnie łącząc je ze sobą. Na przykład, gdy do przepisu potrzebujemy kilku łyżek jogurtu, zaplanujmy posiłki tak aby w ciągu kolejnych dni zużyć resztę (unikamy przy tym zmarnowania reszty produktu).

Tworząc listę dań weźmy pod uwagę, że według zasad zdrowego żywienia odpowiednio zbilansowany posiłek to taki, który zawiera korzystne źródła białka, węglowodanów i tłuszczów oraz warzywa i/lub owoce. Pamiętajmy jednak, że przestrzegając na co dzień zasad zdrowego odżywiania, wcale nie musimy kupować mnóstwa produktów naraz. Oczywiście, jak najbardziej liczy się różnorodność, ale nie ma przy tym obowiązku aby mieć w kuchni naraz, w jednym momencie, np. wszystkich dostępnych rodzajów warzyw czy kilku różnych serów i mięs. Dbajmy o to aby nasze menu nie było monotonne, lecz nie przesadzajmy przy tym z nadmiernym kupowaniem.

Zwracaj uwagę na etykiety

Dużym problemem związanym z marnowaniem żywności jest nie zwracanie przez konsumentów uwagi na etykiety. Sprawdzanie podanych na opakowaniach dat ważności pozwoli na zaplanowanie spożytkowania artykułu spożywczego, zanim nie będzie nadawał się już do spożycia.

Warto również rozróżniać dwa główne oznaczenia, czyli:

• “Należy spożyć do…”
• “Najlepiej spożyć przed…”.

“Należy spożyć do..” dotyczy produktów, które łatwo się psują (np. mięso, świeże ryby, przetwory mleczne). Gdy podana na etykiecie data ważności upłynęła, produkt taki nie nadaje się do spożycia i może być niebezpieczny dla zdrowia.

 Drugie oznaczenie, czyli “Najlepiej spożyć przed…” jest dla nas pewnego rodzaju sygnałem, że po upłynięciu terminu podanego na opakowaniu produktu, przed jego spożyciem należy dokładnie ocenić jego wygląd, kolor, smak oraz zapach. Jeżeli są one nadal prawidłowe, produkt najprawdopodobniej nadal nadaje się do spożycia. Do produktów tego typu zaliczane są np. ryż, kasze, makarony.

Ze względu na brak umiejętności rozróżniania tych dwóch etykiet, wiele produktów, mimo że nadal nadaje się do spożycia, trafia do kosza.

Odpowiednie przechowywanie żywności

Każdy produkt spożywczy ma indywidualne cechy, które warunkują sposób w jaki powinien być przechowywany. Odpowiednie przechowywanie wpływa na bezpieczeństwo produktu oraz jego trwałość. Jakie zatem produkty należy przechowywać w lodówce, a które poza nią?

Które produkty należy przechowywać w lodówce?

W lodówce należy przechowywać produkty takie jak: nabiał, mięso, ryby, zupy i sosy. Oprócz tego: owoce jagodowe, winogrona, wiśnie, czereśnie, śliwki, a także dojrzałe awokado, brokuły, kalafior, brukselkę, marchew, pietruszkę, bakłażana, rzodkiewkę, pora, szczypiorek, koperek, zielone warzywa liściaste. Ważne jest również rozmieszczenie danych produktów w lodówce. W dolnych szufladach przechowuje się warzywa i owoce, nad nimi świeże mięso i ryby. Środkowa półka jest dobrym miejscem na przechowywanie gotowych dań, serów oraz wędlin, górna natomiast- jogurtów, kefirów, dżemów. Na drzwiach można umieszczać  mleko, jaja, musztardę, oleje (np. lniany).

Przy okazji warto wspomnieć, że do lodówki nie należy wkładać gorących potraw.

Które produkty należy przechowywać poza lodówką?

Nie wszystkie produkty nadają się do przechowywania w niższej temperaturze. Poza lodówką (dobrym miejscem będzie szafka/półka) należy przechowywać np.: jabłka, owoce tropikalne (np. banany, mango, cytrusy), dynie, pomidory, papryki, suszone owoce.  

Produkty sypkie, czyli mąkę, kasze, ryż, makarony, płatki, kawę, zioła i przyprawy oraz suche nasiona roślin strączkowych, najlepiej jest przechowywać w suchym, ciemnym i chłodnym miejscu.

Gotowanie z “resztek”

Ograniczając marnowanie żywności warto wspomóc się naszą wyobraźnią i zamiast wyrzucać pewne produkty, przerobić je na smaczne dania. W jaki sposób to zrobić? Przykładem może być sytuacja, w której ugotujemy zbyt dużą ilość makaronu- to czego nie wykorzystamy może posłużyć nam do przygotowania makaronowej zapiekanki z warzywami. Gdy gotujemy bulion, najczęściej nie wiemy co zrobić z użytą do niego włoszczyzną. Zamiast w koszu lepiej żeby wylądowała w kielichu blendera- po zblendowaniu i doprawieniu otrzymujemy z niej smaczną pastę warzywną do kanapek. Dość popularnym rozwiązaniem jest wykorzystywanie czerstwego pieczywa- można z niego przygotować grzanki lub zmielić na bułkę tartą.

Przykładów jest mnóstwo, ale warto samemu próbować odkrywać nowe rozwiązania w zależności od tego, co aktualnie mamy w kuchni.

Możesz ocalić żywność dzieląc się z innymi

W wielu miastach w Polsce (m.in. w Krakowie, Warszawie, we Wrocławiu) działają jadłodzielnie. Są to miejsca służące do nieodpłatnej wymiany jedzenia. Znajdują się w nich lodówki/ półki, gdzie każdy może zostawić jedzenie, a ktoś inny zabrać je ze sobą. Dlatego też, jeżeli zdarzy nam się kupić zbyt dużo jedzenia albo gdzieś wyjeżdżamy i wiemy, że gdy wrócimy zawartość naszej lodówki już nie będzie nadawała się do spożycia bądź nie jesteśmy w stanie zjeść tego co przygotowaliśmy np. z okazji świąt- pamiętajmy o tych miejscach.

Kilka słów o pleśni, czyli dlaczego “ratowanie” produktów, na których pojawiła się pleśń nie jest dobrym pomysłem

Warto zapamiętać, że sposobem na ograniczenie marnowania żywności nie jest “ratowanie” produktów, na których pojawiła się pleśń! Kiedyś powszechne było przekonanie, że pleśń jest tylko nieestetycznym defektem żywności i po zauważeniu jej na produkcie usuwano zapleśniałą część, a resztę spożywano. Jest to bardzo duży błąd, ponieważ pleśń przerasta produkt bardzo głęboko, oprócz pleśni widocznej gołym okiem, w produkcie znajdują się również grzybnia wgłębna oraz jej metabolity- w tym szkodliwe dla nas mikotoksyny. Substancje te wykazują działanie m.in. hepatotoksyczne, kancerogenne, teratogenne. Pamiętajmy, że mikotoksyny są termostabilne, więc nie ulegają zniszczeniu w wysokich temperaturach. Dlatego też obróbka termiczna również nie jest sposobem na uratowanie żywności, na której pojawiła się pleśń. Żywność taka powinna być wyrzucana w całości, pod żadnym pozorem nie należy jej spożywać ani podawać zwierzętom.

Źródła:

Barabasz W., Pikulicka A.: Mykotoksyny – zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Część 1. Mykotoksyny – charakterystyka, występowanie, toksyczność dla organizmów. Journal of Health Study and Medicine 2017, 3 : 65-108.

Davenport M. L., Danyi Q., Roe B: Food-related routines, product characteristics, and household food waste in the United States: A refrigerator-based pilot study. Resources, Conservation and Recycling, 2019.