11 kwietnia 2019 roku w ramach II Warszawskiego Dnia Dietetyki Klinicznej odbyła się konferencja pt. Różne oblicza insulinooporności, w której uczestniczyły nasze dietetyczki: Aneta Stanek-Gonera, Małgorzata Słoma i Katarzyna Pastusiak. Konferencja odbyła się na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym.
Tematem przewodnim tegorocznej konferencji była insulinooporność i różne jej oblicza: patogeneza, postępowanie dietetyczne, związek z innymi schorzeniami i zaburzeniami, rola mikrobiomu, aktywności fizycznej i postępowania chirurgicznego w insulinooporności oraz wiele innych aspektów – istotnych nie tylko dla specjalistów ale także dla pacjentów pragnących zrozumieć i pokonać swoje zaburzenie.
Przygotowaliśmy krótkie podsumowanie niektórych wykładów oraz pakiet ciekawych informacji, które pojawiły się podczas wydarzenia:
ŚNIADANIE NAJWAŻNIEJSZYM ORĘŻEM W PROFILAKTYCE I DIETOTERAPII INSULINOOPORNOŚCI
O śniadania toczy się wieczna batalia pomiędzy dietetykami stosującymi w pracy z pacjentem zasady EBM (Evidence Based Medicine) a entuzjastami postu przerywanego (IF – Intermittent Fasting) i osobami zwyczajnie zbyt zabieganymi, by rano wygospodarować czas na zdrowy, zbilansowany posiłek. Co na to NAUKA?
Dr hab. n. med. Marianna Bąk w swoim wystąpieniu zatytułowanym „Patogeneza insulinooporności” wielokrotnie podkreślała ogromną rolę śniadania (jedzonego rano, niedługo po przebudzeniu) w profilaktyce i terapii insulinooporności. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy naukowej:
- Brak śniadania prowadzi (w wyniku nieuchronnie następujących procesów hormonalnych), do zwiększenia glukoneogenezy, wzrostu poziomu WKT (wolnych kwasów tłuszczowych) oraz cholesterolu VLDL, a tym samym do wystąpienia u nawet zdrowych osób hiperinsulinemii już po 3 tygodniach opóźniania śniadań do godz. 11.30!
- Hiperinsulinemia w dalszej perspektywie będzie sprzyjać rozrostowi tkanki tłuszczowej i szybszemu namnażaniu komórek tłuszczowych (tzw. proliferacji).
- Dodatkowo, hiperinsulinemia, głodzenie i nieprawidłowa kompozycja posiłku (nadmiar tłuszczu oraz fruktozy, niedostateczna ilość białka) niosą poważne skutki zdrowotne także dla naszej wątroby: 2-3-krotne nasilenie lipogenezy (powstawania tłuszczów), 15% wzrost syntezy trójglicerydów z WKT oraz spowolnienie lipolizy (rozpadu tłuszczów) powodują jej przyspieszone stłuszczanie i poważny wzrost ryzyka wystąpienia niealkoholowego stłuszczenia wątroby (NAFLD) wraz ze wszystkimi jego konsekwencjami (jak upośledzenie funkcji wątroby, zwłóknienia, marskość).
- W wyniku narastającej hiperinsulinemii, o której początkowo możemy nawet nie wiedzieć, oraz wzmożonego przenikania WKT do komórek różnych tkanek – komórki te stopniowo tracą zdolność do wychwytu glukozy, co dla trzustki stanowi sygnał do wzmożonej produkcji insuliny i w konsekwencji prowadzić będzie do insulinooporności tkanek.
Jakie powinno być zatem nasze idealne śniadanie?
Według dr hab.n.med. Marianny Bąk, śniadanie powinno przede wszystkim dostarczyć nam pokaźnej ilości wartościowego białka oraz odpowiedniej do zapotrzebowania ilości węglowodanów złożonych. Nie zapominajmy również o błonniku z warzyw!
Śniadanie niepełnowartościowe, zjedzone w biegu lub zbyt późno, spowoduje u nas nieuchronnie zaburzenia łaknienia (wzrost apetytu i podjadanie) w ciągu dnia – zjemy najprawdopodobniej o ok. 30% kalorii więcej, niż gdybyśmy odpowiednio wcześnie rano zafundowali sobie odpowiednio odżywczy posiłek wysokobiałkowy. Po 7 dniach takiego postępowania mamy gwarantowany wzrost glikemii na czczo do górnej granicy normy, a także wzrost współczynnika HOMA-IR, glikemii i insulinemii nocnej oraz poziomu WKT.
Bogatobiałkowe śniadanie z węglowodanami złożonymi, zjedzone ok. godziny 8 rano, spowoduje natomiast:
- redukcję wydzielania greliny („hormon głodu”)
- zmniejszony apetyt w ciągu dnia
- zmniejszoną chęć na słodycze
- mniejsze uczucie głodu wieczorem
- SPADEK MASY CIAŁA!
“AKTYWNOŚĆ, DIETA CZY FARMAKOTERAPIA?
CO JEST NAJSKUTECZNIEJSZE W LECZENIU INSULINOOPORNOŚCI I PREWENCJI CUKRZYCY T.2?”
Jest to jedno z częściej zadawanych pytań przez pacjentów. Wiele osób wierzy, że metformina w cudowny sposób pomoże im schudnąć i uleczy insulinooporność bez wyrzeczeń i zmiany stylu życia, bez diety, bez aktywności. Co na to nauka?
Diabetolog dr n. med. Anna Jeznach-Steinhagen zaprezentowała szereg badań i analiz, które pozwalają precyzyjnie ocenić wpływ poszczególnych interwencji na poprawę stanu zdrowia obserwowanych pacjentów. Najskuteczniejsza jest bez wątpienia zmiana stylu życia! W Diabetes Prevention Program (DPP) wykazano w perspektywie 10-letniej obserwacji dwóch grup pacjentów, że aktywność fizyczna i dieta są 2-krotnie bardziej skuteczne w prewencji cukrzycy t.2 niż farmakoterapia!
Zdaniem prof. dr hab. n. med. Artura Mamcarza, to właśnie zwiększenie aktywności fizycznej jest kluczowym elementem zapobiegania i leczenia insulinooporności. Z roli aktywności fizycznej w leczeniu chorób zdawano sobie sprawę już setki lat temu.
W XVI wieku dr Wojciech Oczko zauważył, że „Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu”, a 200 lat później brytyjski lekarz William Heberden wspomniał w swoim dziele „Commentaries on the History and Cure of Diseases”: „Znam jednego, który założył sobie, że będzie codziennie rąbać drewno przez pół godziny i prawie został wyleczony”. Pamiętajmy – w tej kwestii niewiele zmieniło się od czasów paleolitu!
DIETA PALEO? NISKOWĘGLOWODANOWA? WYSOKOBIAŁKOWA? TŁUSZCZOWA? CO NA TO NAUKA?
Nasi pacjenci często buntują się wobec zgodnych z EBM zaleceń dietetycznych w insulinooporności. Chcą chudnąć szybciej, w tydzień odzyskać zdrowie, mieć wszystko teraz, zaraz, natychmiast – zapominając, że ludzki organizm to nie zegarek, w którym można bezkarnie cofnąć wskazówki, by wymazać lata zaniedbań i błędów.
Podczas konferencji wielu wybitnych specjalistów wspominało w swych prelekcjach o negatywnych długoterminowych konsekwencjach stosowania alternatywnych modeli żywieniowych.
Dr n. o zdr. Joanna Ostrowska oraz dr. n. o zdr. Dorota Szostak-Węgierek przedstawiły konsekwencje zdrowotne długotrwałego stosowania diet niskowęglowodanowych i wysokobiałkowych.
W pierwszym przypadku wzrost ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i zgonu, w drugim – nasilenie hiperinsulinemii i insulinooporności.
Prof. dr hab. n. med. Ewa Stachowska zwróciła uwagę na fakt, że diety o wyższej niż rekomendowana zawartości tłuszczów, zwłaszcza nasyconych, przyczyniają się do kumulowania tłuszczu wątrobowego i wystąpienia choroby stłuszczeniowej wątroby.
Dr Szostak-Węgierek podkreśliła także negatywny wpływ diet wysokotłuszczowej i wysokobiałkowej na płodność, szczególnie w kontekście wysokiego spożycia izomerów trans nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz białka zwierzęcego (przede wszystkim czerwonego mięsa).
Jak widać, autorytety naukowe pozostają od lat zgodne co do tego, że zdrowa, zbilansowana dieta oparta na fizjologicznym udziale makroskładników i komponowana z produktów o niskim indeksie glikemicznym stanowi najwłaściwszy model postępowania w profilaktyce i leczeniu insulinooporności oraz jej powikłań, w tym cukrzycy t.2, zespołu metabolicznego, stanów zapalnych i stłuszczenia wątroby, PCOS i niepłodności spowodowanej zaburzeniami owulacji (ogromna rola zbożowych produktów pełnoziarnistych!).
Wobec tych niepodważalnych faktów nie pozwólmy więc „specjalistom” stosującym alternatywne modele żywieniowe wmawiać sobie, że szybko znaczy dobrze, a nauka się myli. Nie. Nauka, fakty medyczne, rekomendacje towarzystw naukowych i opinie wybitnych specjalistów z dziedziny zdrowia i odżywiania niech zawsze będą naszym głównym wyborem i drogowskazem!
BARIATRIA – JAKA JEST PRZYSZŁOŚĆ CHIRURGII METABOLICZNEJ W LECZENIU OTYŁOŚCI I CUKRZYCY T.2?
Zdaniem prof. dr hab. n. med. Wojciecha Lisika operacje bariatryczne stanowią bezpieczny i skuteczny sposób leczenia zarówno otyłości jak i cukrzycy t.2. W związku z tym powinny być rozważane jako „terapia przyszłości” nie tylko w kontekście osób otyłych z BMI>40 lecz i diabetyków z BMI>30 (szansa na uzyskanie całkowitej remisji choroby).
Skutkiem terapeutycznym takiej operacji jest wzrost insulinowrażliwości tkanek już kilka dni po zabiegu, zanim jeszcze może to być przypisywane obniżeniu masy ciała. Za ten mechanizm może odpowiadać już samo obniżenie stężenia lipidów i zmniejszenie ich tkankowej toksyczności.
NASI MALEŃCY SPRZYMIERZEŃCY – ROLA BAKTERII JELITOWYCH W PATOGENEZIE INSULINOOPORNOŚCI
Ciekawą perspektywę zastosowania wiedzy o mikrobiomie jelitowym przedstawiła w swojej prelekcji prof. dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska. Jak dowodzą liczne badania (na modelu zwierzęcym i z udziałem ludzi), zmiana mikrobiomu jelitowego badanych osobników poprzez celowaną antybiotykoterapię, dożylne podanie endotoksyn lub przeniesienie mikrobiomu (transplantacja kału od dawcy do biorcy) może znacząco wpływać na poziom insulinowrażliwości, glikemii na czczo oraz tolerancję glukozy. Zastosowanie dotychczas zdobytej wiedzy na ten temat w praktyce wymaga jednak dalszych badań.
PODSUMOWANIE
Oprócz wspomnianych zagadnień, uczestnicy konferencji mieli możliwość wysłuchać także wiele innych wartościowych prelekcji. Dr n. o zdr. Magdalena Milewska dzieliła się ze słuchaczami swoją wiedzą i doświadczeniem w zakresie dietoterapii insulinooporności u pacjentów po udarze mózgu, dr. n. med. Iwona Boniecka poruszyła temat diety pacjenta bariatrycznego w kontekście zaleceń diety niskoglikemicznej, prof. dr hab. Grażyna Nowicka omówiła interakcje miedzy żywieniem a genami, dr n. med. Lidia Groele – zjawisko insulinoopornosci u pacjentów z cukrzycą t.1.
W sesji plakatowej stanowiącej uzupełnienie sesji wykładowych zaprezentowano 15 plakatów obrazujących różne zagadnienia związane z insulinoopornością. Jednym z trzech nagrodzonych prac został plakat Małgorzaty Słomy i Katarzyny Pastusiak – dietetyczek z naszej Fundacji. Gratulujemy!
