Ukryta otyłość- otyłość metaboliczna z prawidłową masą ciała

Otyłość zdefiniowaną przez Światową Organizację Zdrowia jako ”nadmierną ilość tkanki tłuszczowej”  uznano za plagę naszych czasów. Problem ten dotyka ponad 25% dorosłych Polaków, co plasuje nas na niechlubnym 5 miejscu wśród krajów europejskich. Nadmierna masa ciała jest czynnikiem znacznie wpływającym na skrócenie długości oraz obniżenie jakości życia.  W większości przypadków wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi tj. cukrzyca typu 2, choroby układu krążenia, niektóre rodzaje nowotworów tj. endometrium, piersi, okrężnicy oraz choroby układu ruchu. Stanowi jedną z podstawowych składowych zespołu metabolicznego i  zdaje się być najpoważniejszą chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Najnowsze badania epidemiologiczne wykazują jednak, że około 30% Amerykanów pomimo prawidłowej masy ciała, doświadcza zespołu zaburzeń metabolicznych charakterystycznych dla osób otyłych. W Polsce problem ten dotyczy 16-22% Polek i 8-31% Polaków w zależności od zastosowanego kryterium identyfikacji. Czy mamy zatem do czynienia z ukrytą formą otyłość?

Termin „otyłość metaboliczna z prawidłową masa ciała”, w anglojęzycznej literaturze spotykamy jako Metabolically Obese Normal Weight (MONW), Normal Weight Obese (NWO) lub po prostu TOFI (Thin Outside Fat Inside).  Zjawisko to zaobserwowano po raz pierwszy już w latach 80-tych ubiegłego wieku. Określa ono stan, kiedy pomimo prawidłowej masy ciała, w świetle wskaźnika BMI (18,5-25kg/m²),  obserwujemy zwiększoną zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie (w tym zwłaszcza w okolicach organów wewnętrznych) i/lub zaburzenia metaboliczne tj. insulinooporność, nieprawidłową tolerancja glukozy, podwyższony poziom trójglicerydów, obniżony poziom „dobrego” cholesterolu  HLD czy podwyższone wartości ciśnienia tętniczego. U podstaw mechanizmu tych zaburzeń przypuszczalnie leży nadmierny depozyt tkanki tłuszczowej, który nasila oporność komórek na insulinę oraz predysponuje do rozwoju innych zaburzeń metabolicznych.

Nie od dziś wiadomo, że choroby cywilizacyjne są wynikiem oddziaływania  wielu czynników. Na część  z nich nie mamy wpływu tj. wiek, płeć, rasa czy genotyp. Istniej jednak spora grupa bodźców, które możemy modyfikować, zmniejszając tym samych ryzyko rozwoju niektórych chorób. Te czynniki to  przede wszystkim styl życia- sposób odżywiania i aktywność fizyczna.  W przypadku tego zaburzenia ryzyko zwiększa się wraz ze wzrostem obwodu pasa oraz zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Wyeliminować należy  siedzący tryb życia czy palenie papierosów.  Nie służy nam  dieta wysokoenergetyczna bogata w węglowodany, w tym zwłaszcza cukry, wysokie spożycie produktów tłuszczu i alkoholu, a niskie spożycie błonnika, zawartego w świeżych warzywach i owocach oraz produktach pełnoziarnistych. Działanie ochronne zdaje się zaś wykazywać dieta niskoenergetyczna o umiarkowanej zawartości węglowodanów złożonych, spożywanie małych, częstych posiłków oraz regularna aktywność fizyczna.

W związku z dużą rozbieżnością danych prezentowanych przez naukowców z całego świata,  wciąż brakuje jasnych kryteriów diagnostyki tego zaburzenia, a  samo leczenie otyłości metabolicznej z prawidłową masą siała stanowi dla zespołu medycznego duże wyzwanie. Pacjenci często nie odczuwają żadnych dolegliwości związanych ze swoim stanem, w związku z czym trudno im zaakceptować konieczność leczenia. Ponadto nasuwa się wątpliwość czy pacjentów z prawidłową masa ciała można traktować na równi z osobami otyłymi.

Terapia  opiera się na zasadach  leczenia  klasycznej postaci zespołu metabolicznego. Jej celem jest zapobieganie, bądź ograniczenie negatywnych skutków chorób będących konsekwencjami występujących zaburzeń tj. cukrzyca typu 2, hipercholesterolemia, nadciśnienie tętnicze czy choroby układu sercowo-naczyniowego. Jej podstawową formę stanowi zmiana stylu życia- racjonalna dieta i regularna aktywność. Według badań 11,1-21,3% osób  MONW z BMI w granicach 23-26,9 kg/m² mogłoby odnieś korzyści z modyfikacji stylu życia, polegającej na redukcji masy ciała, zmianie sposobu żywienia i zwiększonej aktywności fizycznej. Kiedy leczenie niefarmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów należy włączyć farmakoterapię dostosowaną do podstawowych jednostek chorobowych.

W tym przypadku kluczowa jednak zdaje się być profilaktyka.  Zdrowy styl życia, w tym zbilansowana dieta i regularna aktywności fizyczna powinny być propagowane i rutynowo stosowane w codziennym życiu, nie tylko wśród osób borykających się z nadmierna masą ciała.

Napisała: mgr dietetyk kliniczny Katarzyna Pastusiak, absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, swoją aktywność zawodową opiera o aktualny stan wiedzy (Evidence-Based Medicine/ Dietetic Practice) i rekomendacje towarzystw naukowych. Prowadzi fanpage Dietetyczna Babeczka .

Bibliografia:

1. Batsis J.A., Sahakyan K.R., Rodriguez-Escudero J.P. i in.: Normal weight obesity and functional outcomes in older adults. Eur. J. Internal. Med. 2014. 25. 517-522
2. Bednarek-Tupikowska G., Matczak-Giemza M., Kubicka E. i in.: Metaboliczna otyłość u osób z prawidłową masą ciała. Endokrynol. Otyłość. 2007. 3(3). 55-61
3. Bednarek-Tupikowska G., Stachowska B., Miazgowski T. i in.: Czestość występowania metabolicznej otyłości z prawidłową masą ciała w populacji polskiej. 2012. Endokryn. Pol. 63(6). 447-455
4. Choi J., Se-Young O., Lee D. i in.: Characteristics of diet patterns in metabolically obese, normal weight adults (Korean national Health and Nutrition Examination III, 2005). Nutr. Metab. Cardiovasc. Dis. 2012. 22. 567-574
5. Conus F., Allison D.B., Raabasa-Lhoret R. i in.: Metabolic and behavioral charactreristics od metabolically obese but normal-weight women. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2004. 89. 5013-5020
6. De Lorenzo A., Del Gobbo V., Premrov M.G. i in.: Normal-weight obese  syndrome: early inflammation. Am. J. Clin. Nutr. 2007. 85. 40-45
7. De Lorenzo A., Nartinoli R., Yaia F. i in.: Normal weight obese (NWO) women: an evaluation of candidate new syndrome. Nutr. Metab. Cardiovasc. Dis. 2006. 16. 513-523
8. Dvorak R.V., De Nino W.F., Adas P.A. i in.: Phenotipic charakteristic associated with insulin resistance in metabolically obese but normal weight young women. Diabetes. 1999. 48. 2210-2214
9. Goodpaster B.H., Krishnaswami S., Resnick H. i in.: Association between region al adipose tissue distribution and both type 2 diabetes and impaired glucose tolerance in elderly man and women. Diabetes Care. 2003. 26. 372-379
10. Karelis A.D., St. Pierre D.H., Conus F. i in.: Metabolic and body composition factors in subgroups od obesity: what we know?. J. Clin. Endokrynol. Metab. 2004. 89. 2569-2575
11. Kim J.Y., Sang-Hwan H., Bong-Min Y.: Implication of High-Body-Fat Percentage on Cardiometabolic Risk in Middle-Aged Healthy, Normal-Weight Adults. Obesity. 2013. 21(6). 1571-2575
12. Madeira F.B., Silva A.A., Veloso H.F.: Normal Weight Obesity Is Associated with Metabolic Syndrome and Insulin Resistance in Young Adults from a Middle-Income Country. Plos One. 2013. 8(3). e60673
13. Männsitö S., Harald K., Kontto J.: Dietary and life style characteristics associated with normal-weight obesity: the National FINRISK 2007 Study. Brit. J. Nutr. 2014. 111. 887-894
14. Ostrowska L.: Skuteczne leczenie pacjentów problematycznie otyłych- leczenie fenotypu FOTI i TOFI. Forum Zab. Metabol. 2011. 2(2). 85-94
15. Ruderman N. B., Schneider S. H., Berchtold P.: The „metabolically-obese”, normal-weight individual. Am. J. Clin. Nutr. 1981. 34, 1617-1621
16. Ruderman N.B., Chrisholm D., Pi-Syner X. i in.: The metabolic obese, normal weight individual- revisited. Diabetes. 1998. 47. 699-713
17. Seo M. H., Rhee E. J.: Metabolic and Cardiovascular Implications of a Metabolically Healthy Obesity Phenotype. Endocrynol. Metab. 2014. 29 (4). 427-434
18. She J.L., King M.T.C., Yi Y.: Body Fat percentage is associated with cardiometabolic dysregulation in BMI-defined normal weight subjects. Nutr. Metabol. Cardiovasc. Dis. 2012. 22. 741-747
19. St. Onge M.P., Janssen I., Heynsfield S.B.: Metabolic syndrome in normal weight Americans. New definitions of metabolically obese, normal weight individuals. Diabetes Care. 2004. 27. 2222-2228
20. Steiner H.: Global Food Seciurity Index 2016. V0.1.5
21. Tomiyama A. J.,Hunger J. M., Nguyen-Cuu J., i in.: Misclassification of cardiometabolic health when using body mass index categories in NHANES 2005-2012.  Int. J. Obes. 2016. 40(5). 883-886.
22. Wildman R.P., Muntner P., Reynolds K. i in.: The Obese Without Cardiometabolic Risk Factor Clustering and the Normal Weight With Cardiometabolic Risk Factor ClusteringPrevalence and Correlates of 2 Phenotypes Among the US Population (NHANES 1999-2004). Arch. Inter. Med. 2008. 168(15). 1617-1624