Selen to składnik mineralny zyskujący na coraz większej popularności jeśli chodzi o jego suplementację. Szczególnie polecany jest w przypadku schorzeń tarczycy takich jak choroba Hashimoto. Jaką rolę pełni w przypadku insulinooporności? Zapraszam do lektury artykułu.

Selen – jaką pełni rolę w organizmie

Selen jest mikroelementem o wielorakim działaniu, na czele z właściwościami antyoksydacyjnymi i przeciwzapalnymi. Jednak jego stężenie w dużej mierze zależy od jego zawartości w organizmie. W ilościach przekraczających fizjologiczne może on wykazywać działanie nasilające stres oksydacyjny i stan zapalny.

Okazuje się, że selen wykazuje również działanie podobne do insuliny. Uczestniczy on w regulacji sygnału, który insulina przekazuje do komórki. Co więcej, bierze udział w syntezie kwasów tłuszczowych czy metabolizmie węglowodanów w wątrobie. Badanie naukowe przeprowadzone wśród prawie 2500 kobiet wskazało na wyższe wartości wskaźnika HOMA-IR wśród tych, które spożywały najmniej selenu. Powiązanie to obserwowano do pewnych wartości, gdyż zbyt wysokie spożycie selenu wykazywało odwrotny skutek.

Źródła selenu

Naturalne źródła selenu znajdziemy w produktach zbożowych, owocach morza, dobrej jakości mięsie.  Wśród warzyw najwięcej selenu zawierają warzywa kapustne (brokuły i biała kapusta), warzywa cebulowe (czosnek i cebula), szparagi i rośliny strączkowe (soczewica). Wśród produktów spożywczych najbogatszym źródłem selenu są orzechy brazylijskie. Nawet jednorazowe spożycie do 50 gramów orzechów (1,5 garści) może pozytywnie wpłynąć na profil lipidowy oraz podaż selenu wraz z dietą.

Jednak zawartość selenu w produktach warunkuje jego zawartość w glebie. W Europie występują niedobory tego pierwiastka, dlatego też w tym rejonie podstawowym źródłem selenu są produkty pochodzenia zwierzęcego ze względu na gromadzenie tego pierwiastka w tkankach.

Niedobór i nadmiar selenu

Za prawidłowe stężenie selenu we krwi uważa się wartości między 70 a 150 µg/L. obserwacje polskie przeprowadzone wśród mieszkańców Górnego Śląska pokazały, że średnie stężenie selenu u osób badanych wynosi 63,5 µg/L. Dla porównania badania amerykańskie wskazują na średnie stężenie selenu wynoszące 136,7 µg/L u amerykanów. W Polsce średnie zapotrzebowanie na selen dla osób dorosłych wynosi 45 µg na dobę, jednak brak obiektywnych badań, które potwierdziłyby tę słuszność.

Nadmierne spożycie selenu może prowadzić do choroby zwanej selenozą. Dochodzi do niego zwłaszcza przy dodatkowej suplementacji tym związkiem zwłaszcza przy znacznym spożyciu wraz z żywnością.

Typowymi objawami selenozy są:

• Biegunka
• Mdłości
• Zmęczenie
• Bóle stawów
• Łamliwość paznokci

Dlatego też przed wprowadzeniem suplementacji konieczne jest zbadanie poziomu selenu w organizmie. Jednak ocena jego zawartości w organizmie jest trudna, gdyż stężenie we krwi odzwierciedla krótkotrwały stan odżywienia tym pierwiastkiem. Co więcej, w przypadku stanu zapalnego wyniki badań krwi mogą sugerować jego niedobory, natomiast sytuacja ta ma miejsce na skutek transportu tego pierwiastka do miejsca zapalnego.

Selen i insulinooporność – czy konieczna jest suplementacja?

Jak wcześniej wspomniałam, selen poniekąd „naśladuje działanie insuliny”. Badania pokazują, iż jego nadmierne stężenie w organizmie może zwiększać ryzyko rozwoju zaburzeń gospodarki węglowodanowej takich jak cukrzyca typu 2. Dzieje się to za sprawą działania antyoksydacyjnego selenu, ponieważ przez eliminację reaktywnych form tlenu zmniejsza on ich niezbędną ilość do uruchomienia sygnału dawanego komórce przez insulinę. Co więcej, wysoka podaż selenu negatywnie wpływa na zawartość chromu w organizmie. Następstwem tego jest zwiększone uwalnianie kwasów tłuszczowych zgromadzonych w tkance tłuszczowej i ich napływ do wątroby co nasila insulinooporność.

Badanie przeprowadzone wśród ludzi u których suplementowano selen i badano ich wpływ na insulinowrażliwość dają sprzeczne wyniki. Niektóre badania sugerują, iż suplementacja dawkami 200 mikrogramów na dobę może zwiększać ryzyko rozwoju insulinooporności. Inne zaś pokazują, że osoby suplementujące selen miały niższe stężenia glukozy niż osoby przyjmujące placebo czy niższe stężenia insuliny. Suplementacja selenem poprawiała też profil lipidowy badanych osób i zmniejszała stężenie białka C reaktywnego będącego wskaźnikiem stanu zapalnego.

Podsumowanie

Podsumowując selen jest pierwiastkiem pełniącym wiele istotnych funkcji w ludzkim organizmie. Jego główną rolą jest działanie antyoksydacyjne i tak tez się dzieje gdy spożywamy selen w fizjologicznych ilościach. Nadmiar selenu powoduje działanie sprzyjające stresowi oksydacyjnemu co odbija się również na gospodarce insulinowej. Zbyt wysokie spożycie selenu, zwłaszcza ze spontaniczną suplementacją może zwiększać ryzyko rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu 2. Spożycie zgodnie z zapotrzebowaniem natomiast zmniejsza stężenie insuliny i glukozy na czczo oraz wskaźnika HOMA-IR. Za najbogatsze źródła selenu uważa się produkty pochodzenia zwierzęcego (selen jest kumulowany w tkankach zwierząt) oraz orzechy brazylijskie.

Bibliografia

1. Fontenelle L.C. i wsp., The role of selenium in insulin resistance, Braz. J. Pharm. 2018, 54 (1): e00139
2. Wang Y. i wsp., High dietary selenium intake is associated with less insulin resistance in the Newfoundland population, PloS One 2017,12(4): e0174149
3. Jacobs E.T. i wsp., Selenium supplementation and insulin resistance in a randomized, clinical trial, BMJ Open Diab Res Care 2019, 7:e000613
4. Wang X. i wsp., High selenium impairs hepatic insulin sensitivity through opposite regulation of ROS, Toxicology Letters 2014, 224(1): 16-23
5. Siddiqi S.M. i wsp., The Correlation between Dietary Selenium Intake and Type 2 Diabetes: A Cross-Sectional Population-Based Study on North Chinese Adults. BioMed Research International 2020, 2020
6. Rayagan F. i wsp., Selenium supplementation lowers insulin resistance and markers of cardio-metabolic risk in patients with congestive heart failure: a randomised, double-blind, placebo-controlled trial, British Journal of Nutrition 2018, 120(1): 33-40
7. Klecha B i wsp., Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne, Bromat. Chem. Toksykol. 2016, 4: 818-829
8. Golonko A. i wsp., Dwa oblicza selenu. Wybrane aspekty aktywności biologicznej selenu, Civil and Enviromental Engineering 2019, 8
9. Ratajczak M. i wsp., Rola selenu w organizmie człowieka, Post N Med. 2016, 29(14): 929-933