Diagnostyka insulinooporności nie zawsze jest taka prosta jak się wydaje. Często wymaga zrobienia wielu badań, a w ich interpretacji lekarz bierze pod uwagę także objawy jakie występują u pacjenta. Istnieje kilka sposobów badania insulinooporności, jednak nie wszystkie są stosowane w codziennej praktyce lekarskiej. Niektóre wykorzystuje się jedynie w celach naukowych.

Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) to często stosowane badanie diagnostyczne w kierunku zaburzeń i chorób metabolicznych, w tym cukrzycy, cukrzycy ciążowej, insulinooporności, hipoglikemii reaktywnej, nietolerancji glukozy itd. Pomaga wykryć wszelkie nieprawidłowości.

Co to jest „krzywa glukozowo-insulinowa”?

Wśród pacjentów przyjęło się określenie „krzywa glukozowo-insulinowa”. To nic innego jak znany od dawna test obciążenia glukozą (OGTT – oral glucose tolerance test), który stosuje się w diagnostyce cukrzycy (w diagnostyce cukrzycy oznacza się tylko glukozę na czczo i po 2h. Nie oznacza się insuliny ani glukozy po 1h). Obecnie znajduje on też wykorzystanie w diagnostyce insulinooporności i innych zaburzeń metabolicznych (tym razem oznaczenie insuliny oraz glukozy po 1h jest już stosowane). 

Test polega na oznaczeniu (jednego dnia, z krwi żylnej) poniższych wskaźników:

• glukoza i insulina na czczo
• glukoza i insulina po 1 godz. od obciążenia glukozą 75 g
• glukoza i insulina po 2 godz. od obciążenia glukozą 75 g

Co to jest “obciążenie glukozą?”

„Obciążenie glukozą” to inaczej wypicie roztworu zawierającego 75 g glukozy (glukozę rozpuszcza się w 200-300 ml i wypija w ciągu maksymalnie 5 minut od pierwszego pobrania krwi).

Normy dla glukozy po obciążeniu glukozą (PTD):

• Poziom glukozy na czczo:
  70–99 mg% (mg/dL) – wynik prawidłowy
  100–125 mg% (mg/dL) – nieprawidłowa glukoza na czczo
  >= 126 mg% (mg/dL) – cukrzyca
  

• Poziom glukozy po 2 godzinach:
  < 140 mg% (mg/dL) – wynik prawidłowy
  140–200 mg% (mg/dL) – nietolerancja glukozy
  >= 200 mg% (mg/dL) – cukrzyca

(w celu zdiagnozowania cukrzycy wynik powyżej określonej normy powinien zostać oznaczony w więcej niż jednym pobraniu krwi – o tym ile badań należy wykonać, kiedy i dokładnie jakie decyduje lekarz diabetolog, na podstawie aktualnych wytycznych PTD – ten wpis nie dotyczy diagnostyki cukrzycy, odsyłam po więcej informacji do lekarza). 

Normy dla glukozy po 1h:

Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego normy testu obciążenia glukozą w diagnostyce cukrzycy dotyczą wyłącznie wyniku glukozy na czczo i po 2h. Natomiast w przypadku insulinooporności lekarze często zlecają także oznaczenie glukozy po 1h, żeby mieć pełny obraz „krzywej” zarówno dla glukozy jak i insuliny. Wtedy utrzymujemy takie same normy dla glukozy po 1h jak i po 2h. Niektórzy lekarze nie widzą uzasadnienia do oznaczania glukozy po 1h. Są też tacy dla których ten wynik ma znaczenie. Dużo zależy też od przypadku danego pacjenta. 

Normy insuliny po obciążeniu glukozą (OGTT)

Problem pojawia się z interpretacją wyników insuliny, ponieważ tutaj nie ma jasno określonych norm po obciążeniu glukozą. Wynika to z braku rekomendacji towarzystw naukowych a także braku odpowiednich badań naukowych, które by były podstawą do owych rekomendacji. Przyjmuje się, że wynik trzycyfrowy wyraźnie wskazuje na hiperinsulinemię, która może prowadzić do insulinooporności lub jej towarzyszy.

Natomiast problem jest z wynikiem dwucyfrowym. W amerykańskiej książce The Insulin-Resistance Diet Cheryle Hart i Mary Key Grossman pojawiają się następujące normy dla insuliny:

< 10 mU/ml na czczo
< 50 mU/ml po 1 godz.
< 30 mU/ml po 2 godz.
< 10 mU/ml po 3 godz.

Jak przygotować się do testu obciążenia glukozą (OGTT)?

• Przez trzy dni przed wykonaniem badań nie należy stosować żadnych diet niskokalorycznych i niskowęglowodanowych (ze względu na ryzyko zaburzeń węglowodanowych i zafałszowania wyniku).
  
  
• Przez trzy dni przed wykonaniem badań należy stosować dietę bogatą w węglowodany (jeść więcej pełnoziarnistego pieczywa, kasz, ryżu, owoców, warzyw).
  
  
• Przez trzy dni przed wykonaniem testu nie powinno się pić alkoholu, palić papierosów, pić kawy, herbaty ani napojów kofeinowych. Warto na miarę możliwości ograniczyć powyższe używki na tyle na ile jest to możliwe. 
  
  
• Przed badaniem nie należy przyjmować metforminy ani innych leków (należy skonsultować z lekarzem, na jaki czas odstawić metforminę; w wielu wypadkach jest to przynajmniej 7 dni. W przypadku innych leków należy skonsultować się z lekarzem, ponieważ nie wszystkie leki trzeba odstawiać przed badaniem. Decyduje o tym wyłącznie lekarz).
  
  
• Test robimy na czczo rano, po całonocnym poście (ostatni posiłek powinno się zjeść 8–10 godzin przed badaniem), nie jemy i nie pijemy nic do końca badania. Ważne jest, żeby test był wykonany rano, ponieważ reakcja na podaną dawkę glukozy będzie inna rano i inna popołudniu, a normy są wyznaczane w odniesieniu do porannych odczytów laboratoryjnych.
  
  
• Nie robimy badania, jeśli jesteśmy przeziębieni, chorzy, mamy jakąś infekcję, jesteśmy w trakcie antybiotykoterapii – wyniki nie będą miarodajne.
  
  
• Nie robimy badania w okresie intensywnych treningów i zawodów sportowych. Kilka dni przed badaniem dobrze jest ograniczyć intensywność treningów, a dzień przed badaniem nie powinno się w ogóle trenować.
  
  
• Podczas dwugodzinnego badania nie idziemy na spacer, nie jedziemy po zakupy, do pracy, nie zawozimy dziecka do przedszkola, tylko siedzimy w laboratorium (możemy wziąć komputer, książkę, telefon).
  
  
•  Wg najnowszych wytycznych PTD dodatek cytryny lub stosowania gotowego roztworu glukozy z cytryną (tzw. glukoza smakowa) nie wpływa na wynik badania. Jeśli jednak możemy zrezygnować z dodatku cytryny, zróbmy to.
  
  
• Jeśli mamy skłonność do hipoglikemii, warto, żeby był ktoś z nami podczas badania. Oczywiście wiadomo, że w laboratorium zawsze możemy liczyć na pomoc, ale czasami osoba siedząca obok może szybciej zareagować i wezwać personel medyczny.
  
  
• W laboratorium krew jest pobierana z żyły, strzykawką, a nie za pomocą glukometru. Glukometr służy do samokontroli i ze względu na pewną granicę błędu nie jest narzędziem diagnostycznym.
  
  
• W przypadku zwymiotowania roztworu, badanie jest nieważne i należy je powtórzyć w czasie wyznaczonym przez lekarza.
  

Inne badania, które często wykonuje się przy insulinooporności:

• profil lipidowy (HDL, LDL, cholesterol całkowity, triglicerydy);
• CRP (badanie wykrywa stan zapalny w organizmie; w insulinooporności wynik może być podwyższony);
• oznaczenie poziomu witaminy D3, B12, ferrytyny (w insulinooporności mogą występować niedobory różnych witamin, a podczas leczenia metforminą może dojść szczególnie do niedoboru witaminy B12, dlatego warto kontrolować jej poziom i ewentualnie zadbać o suplementację);
• morfologia;
• badanie moczu;
• ciśnienie tętnicze krwi;
• próby wątrobowe (ASPAT, ALAT, GGTP, ALP, bilirubina);
• oznaczenie poziomu kreatyniny (szczególnie przed rozpoczęciem leczenia metforminą; problemy z nerkami mogą być przeciwwskazaniem do stosowania metforminy);
• stężenie peptydu C;
• poziom hemoglobiny glikowanej;
• TSH (u osób z insulinoopornością często występują zaburzenia pracy tarczycy);
• indywidualny profil hormonalny (ważny w diagnostyce PCOS, hiperkortyzolemii itd. – endokrynolog wskaże, jakie badania hormonalne  i w jakich dniach cyklu należy wykonać).