Kortyzol to hormon steroidowy wydzielany w korze nadnerczy. Przeważnie kojarzy nam się ze stresem i często określany jest jako „marker stresu”. Jednak większość z nas nie wie, jakie pełni funkcje,  czy jest nam potrzebny? Warto poznać jeden z najważniejszych hormonów naszego organizmu.

Wydzielanie kortyzolu

Kortyzol wydzielany jest w trybie dobowym. Ma jeden z najbardziej wyrazistych rytmów dobowych w naszym organizmie. Najniższy poziom hormonu występuje około północy, następnie zaczyna wzrastać między 2:00 a 3:00 w nocy. Najwyższe jego stężenie występuje rano w okolicach 8:30. Pobudza nas on do działania [1]. Dodatkowe jego „porcje dawkujemy sobie” w wyniku stresu. Nie działa błyskawicznie jak adrenalina a powstaje kilka minut po wystąpieniu sytuacji stresowej. Jeżeli jesteśmy zestresowani już od samego rana, wypicie kawy nie będzie najlepszym pomysłem. Jak pokazują badania kofeina zwiększa wydzielanie kortyzolu. Ma ona oczywiście szereg pozytywnych zalet, jednak w świetle aktualnych dowodów naukowych, może przyczyniać się do wzrostu stężenia kortyzolu w krwi i ślinie [1, 2].

Do czego potrzebny nam kortyzol?

Pełni szereg zadań w naszym organizmie. Umożliwia chociażby przystosowanie się do otaczających nas zmian środowiskowych. Ma ogromny wpływ na: metabolizm glukozy, białek i tłuszczów, pracę układu sercowo-naczyniowego, gospodarkę wodną, równowagę mineralną, funkcje układu immunologicznego i ośrodkowego układu nerwowego. Jak widać wpływ kortyzolu na nasz organizm jest ogromny. Zachowanie równowagi i prawidłowego poziomu hormonu jest niezwykle istotne w kontekście naszego zdrowia i dobrego samopoczucia [3].

Kortyzol a glukoza

Hormon odgrywa istotną rolę w kontekście regulacji gospodarki węglowodanowej. Nasila on proces glukoneogenzezy w wątrobie. Czym jest glukoneogeneza?. W skrócie jest to proces zachodzący w organizmie z którego powstaje glukoza. Kortyzol wpływa pośrednio na podwyższenie stężenia glukozy we krwi oraz zmniejszenie jej wykorzystania w tkankach.  Poziom glukozy wzrasta we krwi i wywołuje stan hiperglikemii [3].

Kortyzol a układ immunologiczny

Ważną funkcją kortyzolu jest działanie przeciwalergiczne i przeciwzapalne. Hormon blokuje niektóre enzymy, odpowiedzialne za wywołanie stanu zapalnego w zmienionych chorobowo tkankach organizmu [3].

Kortyzol a Ośrodkowy Układ Nerwowy (OUN)

Prawidłowe stężenie kortyzolu jest niezbędne do utrzymania równowagi emocjonalnej i dobrego samopoczucia psychicznego. Do końca nie jest poznany całkowity wpływ hormonu na OUN. Dotychczasowe wyniki badań sugerują, że hormon oddziałuje na temperaturę ciała, motywację i wspomniany nastrój, procesy pamięciowe, prawidłowy sen a nawet ciśnienie śródgałkowe we wnętrzu gałek ocznych [3].

Kortyzol a gospodarka wodno-elektrolitowa

Hormon wywołuje zwiększoną filtrację kłębuszkową w nerkach. Zmniejsza stężenie potasu a zwiększa stężenie sodu w osoczu krwi. Może wpływać na przewodnienie, czyli powodować tzw. hiperwolemię [3].

Kortyzol a układ sercowo-naczyniowy

Kortyzol zwiększa częstość oraz siłę skurczu serca. Hiperkortyzolemia, czyli zwiększone wydzielanie kortyzolu może wpływać na ciśnienie tętnicze i pracę serca [3].

Ogólne czynniki wpływające na kortyzol

Tak naprawdę na poziom kortyzolu może mieć wpływ bardzo wiele czynników. Do ogólnych zaliczamy: czynniki stresowe, ciążę, terapię estrogenami, choroby chociażby tarczycy, wątroby czy nerek. Nie bez znaczenia ma nasz sposób odżywiania np. głodzenie się, nadużywanie alkoholu. Praca zmianowa oraz inne czynniki zaburzające nasz rytm dobowy, również nie są obojętne dla hormonu [4].

Bibliografia

1. Chan S., Debono M., Replication of cortisol circadian rhythm: new advances in hydrocortisone replacement therapy, Ther Adv Endocrinol Metab, 2010; 1(3):129-138.
2. Lovallo WR,  Whitsett TD, MD,  al’Absi M, Bong Hee Sung, Vincent AS, Wilson MF, Caffeine Stimulation of Cortisol Secretion Across the Waking Hours in Relation to Caffeine Intake Levels, Psychosom Med, 2005; 67(5): 734-739
3. Jonczyk P., Kortyzol- hormon o charakterze antyanabolicznym, Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 2014; 4:17-26.
4. Jagiełło M., Hashimoto. Niedoczynność tarczycy. Podręcznik świadomego pacjenta. Wydawnictwo Glandula, Warszawa; 2018, str.139.