Jednym z największych problemów XXI wieku jest nadwaga i otyłość, które są już przedstawiane podczas różnego rodzaju konferencji żywieniowych i medycznych jako choroby XXI wieku. Nadwaga i otyłość ciągną za sobą ryzyko powstawania innych jednostek chorobowych, które często też współistnieją ze sobą, na przykład insulinooporność czy zespół policystycznych jajników.
W dzisiejszych czasach jako dietetycy mamy coraz częstsze przypadki kobiet, które mają problem z zajściem w ciążę. U większości z nich jest brak regularności wykonywania badań krwi, co wiążę się z niewiedzą i utrudnieniem w poszukiwaniu przyczyny niepłodności bądź innych problemów, które utrudniają ten proces.
Oprócz problemów hormonalnych warto zwrócić uwagę na badania cukru we krwi. U osób z nadwagą i otyłością mamy zwiększone ryzyko wystąpienia insulinooporności, które często idzie w parze z zespołem policystycznych jajników.
Insulinooporność (IO) jest stanem, w którym stężenia insuliny nie spełniają fizjologicznie swojej funkcji, czyli nie dochodzi do prawidłowego rozmieszczenia glukozy w tkankach obwodowych, hamowania wątrobowej produkcji glukozy i produkcji VLDL. Powoduje to w kolejnych etapach hiperinsulinemię, a w kolejnych etapach może dojść do zaburzeń tolerancji glukozy i cukrzycy typu 2. Jednym z najczęstszych objawów jest problem z utrzymaniem masy ciała lub problemy z chudnięciem.
Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest jednostką chorobową w której występują liczne zaburzenia hormonalne będące często przyczyną niepłodności, lecz przy odpowiednim leczeniu, suplementacji oraz prawidłowo dobranej diecie pacjentka jest w stanie zajść w ciążę. Objawami tego schorzenia są na przykład nieregularne miesiączki, nadmierny trądzik czy owłosienie. Przy nieudanych próbach zajścia w ciążę również pacjentka powinna być skierowana na badania w kierunku PCOS.
Insulinooporność bardzo często współistnieje z nadwagą i otyłością. IO możemy stwierdzić u większości pacjentek z PCOS i u 25-60% kobiet z PCOS z prawidłową masą ciała. Ta jednostka chorobowa nie jest zaburzeniem współistniejącym przy zespole policystycznych jajników, lecz stanowi ona jeden z kluczowych elementów patogenezy tego schorzenia. Skuteczność leków stosowanych przy PCOS miedzy innymi metforminy również świadczy o mechanizmie patogenicznym w tej chorobie. Insulinooporność stanowi zaburzenie w zespole metabolicznym, co wiąże się z rozwojem chorób układu sercowo naczyniowego, możliwości wystąpienia miażdżycy lub stłuszczenia wątroby. Stwierdzenie u pacjentki insulinooporności jest uważane za najlepszy wskaźnik późniejszego rozwoju cukrzycy typu 2. Hiperinsulinemia przyczynia się do negatywnego wpływu na płodność u kobiet z zespołem policystycznych jajników.
Zaburzenia gospodarki węglowodanowej stwierdza się bardzo często u kobiet z PCOS. Można również zaobserwować upośledzoną tolerancję glukozy u 30-40% i cukrzycę typu 2 u 7-10%. Ryzyko rozwoju cukrzycy u pacjentek z zespołem policystycznych jajników jest nawet dziesięciokrotnie wyższe jak w ogólnej populacji.
Osoby starające się o dziecko powinny wykonywać regularnie badania krwi, odbywać wizyty u lekarzy specjalistów a także zadbać w szczególności o swoją codzienną dietę. W tym celu najlepiej wybrać dietetyka specjalizującego się w problemach hormonalnych. Warto prowadzić dzienniczek żywieniowy, aby móc co jakiś czas skonsultować się ze swoim dietetykiem, czy aby na pewno nasza dieta jest odpowiednio zbilansowana. Przyczyn niepłodności może być wiele, lecz warto na koniec dodać, że nie zawsze problem leży po stronie kobiety. Przy problemach z zajściem w ciążę ważna jest regularność wykonywania badań obojga partnerów.
Bibliografia pomocnicza:
Kruszyńska, J. Słowińska-Srzednicka, Zespół policystycznych jajników a ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, Postępy Nauk Medycznych, t. XXV, nr 11, 2012, 896.
Kuligowska-Jakubowska, J. Dardzińska, D. Rachoń, Zaburzenia gospodarki węglowodanowej u kobiet z zespołem wielotorbielowatych jajników (PCOS), Diabetologia Kliniczna, 2012, tom 1, nr 5, 187- 188.
