W ostatnich latach lekarze, dietetycy oraz sami pacjenci przyczynili się do rozpowszechnienia informacji na temat insulinooporności (IO). Wzrost świadomości na temat tego zaburzenia metabolicznego pozwala na szybszą diagnostykę i skuteczniejsze leczenie, jednak z drugiej strony, ,,popularność” insulinooporności kreuje wiele mitów dietetycznych, krążących zwłaszcza w sieci. Sprawdź, czy Twoje informacje na temat IO są zgodne z faktami naukowymi i poznaj najpopularniejsze mity oraz najważniejsze fakty dotyczące insulinooporności.
Otyłość jest skutkiem insulinooporności – MIT
Rozważania dotyczące dylematu przyczynowo-skutkowego insulinooporności i otyłości przypominają słynne pytanie ,,Co było pierwsze – jajko, czy kura?”. Faktem jest, że główną i najczęstszą przyczyną insulinooporności jest otyłość brzuszna. Nieprawidłowy styl życia, błędy żywieniowe, brak regularności spożywania posiłków, dieta bogata w żywność przetworzoną, zbyt dużą ilość tłustego mięsa oraz słodyczy ma wpływ na obniżenie wrażliwości tkanek na insulinę. Mitem jest natomiast, że insulinooporność jest samoistną przyczyną otyłości – do takiego wniosku doszli naukowcy, którzy przeprowadzili i analizowali badania porównujące wzrost masy ciała w grupie osób wrażliwych oraz opornych na insulinę. Wyniki badań pokazały, że nie ma istotnych różnic w procesie tycia u osób z obydwu grup [1].
Należy jednak pamiętać o czynnikach współtowarzyszących insulinooporności i ich wpływie na proces odchudzania. Osoby z IO często mają za sobą wieloletnie nieprawidłowe nawyki żywieniowe. Ponadto, pozostałe objawy IO, takie jak nadmierna senność, obniżenie nastroju, napady głodu, czy zwiększony apetyt na słodycze mogą wpływać na mniejszą aktywność fizyczną pacjentów oraz powodować trudności w redukowaniu tkanki tłuszczowej
Podsumowując: Naukowcy są zgodni, że w relacji otyłość-insulinooporność przyczyną jest nadmierna masa ciała wynikająca ze spożywania zbyt dużej ilości energii (kilokalorii), która ma wpływ na powstanie i rozwój insulinooporności. Jednak czynniki współtowarzyszące insulinooporności mogą powodować trudności w utracie masy ciała w tej grupie pacjentów.
Czy zatem na insulinooporność cierpią tylko osoby otyłe?
Osoby z prawidłową masą ciała mogą cierpieć na insulinooporność – FAKT
Choć insulinooporność jest zwykle skutkiem otyłości, to zaburzenie to dotyka także osób o prawidłowej masie ciała. Opisywane wyżej przyczyny powstania zaburzenia – nieprawidłowy styl życia i błędy żywieniowe prowadzące do kumulacji komórek tłuszczowych w obrębie jamy brzusznej i zaburzeń profilu lipidowego dotyczą także osób szczupłych. Pojęcie otyłości metabolicznej z prawidłową masą ciała (MONW) jest znane już od lat 80. XX wieku, a insulinooporność i hiperinsulinemia uznawane są za kluczowe zaburzenia w tej grupie osób [2].
Podsumowując: prawidłowa masa ciała nie zawsze jest równoznaczna z odpowiednim, zdrowym stylem życia, a osoby szczupłe także mogą mieć zdiagnozowaną insulinooporność. Chwilowa dieta i odchudzanie samo w sobie nie jest celem leczenia insulinooporności. Konieczna jest zmiana nawyków żywieniowych i wprowadzenie trwałych zmian w życie.
Insulinooporność zawsze prowadzi do cukrzycy – MIT
Kiedy trzustka – narząd produkujący insulinę – stale wydziela duże ilości hormonu, może to z czasem skutkować przerostem i obumieraniem komórek beta trzustki, co może prowadzić do zahamowania wydzielania insuliny, a w konsekwencji do hiperglikemii i wystąpienia pełnoobjawowej cukrzycy.
Czy da się jednak tego uniknąć? Wiemy, że przyczyny insulinooporności są związane z czynnikami genetycznymi, których modyfikacja być może stanowi przyszłość medycyny, ale także z czynnikami nabytymi, na które mamy wpływ poprzez zmianę stylu życia, utratę nadmiernej masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej, wprowadzenie odpowiedniej diety oraz farmakoterapii. Wykazano, że utrata masy ciała zwiększa insulinowrażliwość, chroni komórki beta trzustki oraz hamuje powstawanie stanu przedcukrzycowego oraz jego progresję do cukrzycy.
Podsumowując: insulinooporność jest zaburzeniem, które nieleczone może prowadzić do wystąpienia pełnoobjawowej cukrzycy, jednakże postawienie trafnej diagnozy i wczesne wprowadzenie odpowiednich zmian zapobiega wystąpieniu cukrzycy.
Przy insulinooporności należy unikać węglowodanów w diecie – MIT
Węglowodany, które w diecie osoby zdrowej stanowią około 50-55% całkowitej energii diety, u osób z insulinoopornością powinny stanowić około 45% – a więc ich ilość w diecie powinna być nieco ograniczona, ale nie nadmiernie eliminowana. Niezwykle istotna jest natomiast jakość węglowodanów. Pacjenci z IO powinni wybierać pełnoziarniste produkty zbożowe, razowe pieczywo, grube kasze, ciemny ryż, duże ilości warzyw w codziennym jadłospisie, pestki, nasiona i ziarna. Produkty te są źródłem błonnika pokarmowego, który daje uczucie sytości i spowalnia wchłanianie glukozy.
Przy insulinooporności należy stosować dietę o niskim indeksie i ładunku glikemicznym – FAKT
Indeks i ładunek glikemiczny to pojęcia, które pozwalają na podział produktów spożywczych zawierających węglowodany na zalecane (niski indeks glikemiczny (IG) i ładunek glikemiczny (ŁG)), zalecane w ograniczonych ilościach (średni IG i ŁG) oraz niezalecane w codziennym jadłospisie (wysoki i IG, ŁG) w zależności od zdolności do podnoszenia poziomu glukozy we krwi, a co za tym idzie – w zależności od ilości wydzielanej insuliny po ich spożyciu. W związku z tym jadłospis pacjenta z IO powinien być oparty o produkty o niskim i średnim indeksie oraz ładunku glikemicznym. Szczególnie zalecane produkty to wymienione wcześniej produkty bogate w błonnik pokarmowy, potrawy po krótkiej obróbce termicznej (posiłki rozgotowane mają wyższy IG), potrawy z dodatkiem produktu białkowego lub tłuszczowego, posiłki z dużą ilością surowych warzyw, z dodatkiem nasion i pestek.
Jadłospis dla osoby cierpiącej na insulinooporność powinien zawierać tylko 3 posiłki dziennie – MIT
Zjedzenie każdego posiłku powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi oraz wyrzut insuliny, dlatego nie zawsze pięć posiłków w ciągu dnia dla pacjenta z insulinoopornością będzie dobrym pomysłem. Wszystko zależy jednak od indywidualnego samopoczucia pacjenta po posiłkach, od występowania ewentualnej senności poposiłkowej, od jego planu dnia, wyników badań, możliwości i preferencji. Nie istnieją sztywne wytyczne dotyczące ilości posiłków u pacjentów z insulinoopornością.
Osoby z insulinoopornością powinny szczególnie wystrzegać się podjadania pomiędzy posiłkami – FAKT
Każdy zjedzony produkt spożywczy dostarczający energii jest traktowany jako posiłek, ponieważ powoduje rozpoczęcie procesu trawienia, pobudzenie trzustki i wydzielanie insuliny. Kawa z mlekiem, owoc, czy jeden cukierek będzie powodować wyrzut insuliny, dlatego pacjenci z insulinoopornością powinni zwrócić szczególną uwagę na regularność i ilość posiłków w ciągu dnia i unikać podjadania.
Osoby z insulinoopornością nie powinny zjadać owoców – MIT
Owoce nie są zakazane w diecie insulinoopornych, ale ich ilość w jadłospisie powinna być znacznie mniejsza, niż warzyw. Warto wybierać owoce o niskim indeksie glikemicznym (jagody, maliny, truskawki, cytrusy, jabłka, gruszki), natomiast owoce takie jak banany, winogrona, arbuz nie powinny być zjadane jednorazowo w dużej ilości. Warto wystrzegać się owoców przetworzonych, słodzonych dżemów, konfitur, owoców w syropach. Owoc powinien być częścią zaplanowanego posiłku, np. drugiego śniadania lub podwieczorku, nie powinien być natomiast traktowany jako przekąską pomiędzy posiłkami.
Artykuł napisała: Małgorzata Kacprzak
https://www.facebook.com/DietetykAppetitus
Bibliografia:
- Kim SH, Abbasi F. Myths about Insulin Resistance: Tribute to Gerald Reaven. Endocrinol Metab. 2019;34(1):47. doi:10.3803/EnM.2019.34.1.47
- Nowak M., Grzywa M.: Metaboliczna otyłość z prawidłową masą ciała i otyłość z prawidłowymi wskaźnikami metabolicznymi a ryzyko metaboliczno-naczyniowe; Prz Med Uniw Rzesz Inst Leków; Rzeszów 2015; 13 (3): 270–278
- Suliburska J., Kuśnierek J.: Czynniki żywieniowe i pozażywieniowe w rozwoju insulinooporności; Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010;1(3):177-183.
- Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania
u chorych na cukrzycę, 2019, tom 5 (nr 1)
