Insulinooporność to zaburzenie metabolizmu glukozy, polegające na zmniejszonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny przy jej prawidłowym lub podwyższonym poziomie w surowicy krwi, które dotyka coraz większej liczby osób na świecie. Przyczyna nie jest do końca znana. Przyjmuje się, że są za to odpowiedzialne czynniki genetyczne i środowiskowe takie jak niezdrowy styl życia, stres czy niektóre leki oraz infekcje.
Nieleczona insulinooporność prowadzi do rozwoju poważnych chorób takich jak cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe, otyłość, zapalenie wątroby czy nawet choroba Alzheimera. Rozwija się przez wiele lat często bezobjawowo, lecz gdy już objawy się pojawią stają się bardzo dokuczliwe, często utrudniające normalne funkcjonowanie. Są to między innymi tycie “z powietrza”, problemy z koncentracją i pamięcią, hipoglikemia, bóle głowy, kołatanie serca czy nadmierna senność (głównie po posiłku węglowodanowym). Może pojawiać się również nadmierny apetyt na słodycze oraz brązowawe przebarwienia na skórze (głównie w okolicach pach, pachwin, karku i szyi), zaburzenia cykli miesiączkowych a nawet problemy z płodnością zarówno u kobiet jak i mężczyzn.
Nie do końca jeszcze poznano mechanizm, który odpowiada za problemy z płodnością u osób z insulinoopornością. Nie jest pewne czy odpowiada za to nieprawidłowe działanie insuliny czy raczej choroby jej towarzyszące takie jak:
– otyłość i nadwaga,
– Zespół Policystycznych Jajników (PCOS),
– choroby tarczycy,
– inne zaburzenia hormonalne.
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że jest to wpływ kilku czynników oraz mechanizmów jednocześnie. Powyższe choroby bardzo często towarzyszą insulinooporności. Szacuje się, że około 62-80% otyłych kobiet z PCOS oraz 11-50% kobiet z prawidłową masą ciała ma również insulinooporność a około 40-60% kobiet z PCOS ma nadwagę lub otyłość. Zauważa się również częste występowanie chorób tarczycy takich jak autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, niedoczynność i nadczynność tarczycy oraz wole u osób z insulinoopornością.
Liczne badania pokazują, że kobiety z PCOS, otyłością, nadwagą oraz insulinoopornością częściej mają problemy z zajściem w ciąże czy utrzymaniem jej. Częściej chorują na cukrzycę ciężarnych.
Dlatego przy planowaniu ciąży w pierwszej kolejności istotna jest prawidłowa diagnostyka. Następnie wprowadzenie leczenia, które poza leczeniem farmakologicznym, opierającym się przeważnie na leczeniu metforminą, powinno przede wszystkim obejmować zmianę stylu życia oraz zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą i otyłością. Badania pokazują ze utrata minimum 5% masy ciała ma wpływ na zmniejszenie liczby pęcherzyków w jajnikach i zmniejszenie objętości jajników u kobiet z PCOS, poprawia wrażliwość na insulinę oraz zwiększa szansę na upragnioną ciążę.
Leczenie metforminą pomaga w przywróceniu cykli miesiączkowych, owulacji, wspomaga spadek masy ciała oraz poprawia wrażliwość tkanek na insulinę. Szczególne efekty widać u insulinoopornych kobiet z PCOS. Zauważono, że metformina zmniejsza również ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych, ma korzystny wpływ na insulinemię, profil lipidowy oraz ciśnienie tętnicze. Jest lekiem bezpiecznym w ciąży jak i przy karmieniu piersią.
Poza leczeniem farmakologicznym należy pamiętać o zdrowym stylu życia. Warto zadbać o zdrową dietę opartą na prawidłowych nawykach żywieniowych. Zaleca się dietę bogatą w warzywa, owoce, zdrowe tłuszcze, produkty węglowodanowe o niskim Indeksie Glikemicznym np. kasze gruboziarniste, ryż, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, rośliny strączkowe, ryby, jajka, mięso oraz nabiał. Należy tez pamiętać o 4-5 posiłkach spożywanych o stałych porach oraz piciu ok 2 litrów wody dziennie. Dieta powinna być zbilansowana a jej kaloryczność dopasowana do potrzeb naszego organizmu. Zdrowa dieta nie powinna zawierać sztucznej, przetworzonej żywności, bogatej w cukier i tłuszcze trans, napojów gazowanych oraz alkoholu. Należy wyeliminować również inne używki, w tym papierosy, które mogą mieć wpływ na rozwój insulinooporności, chorób serca oraz nowotworów.
Poza dietą należy pamiętać o codziennej aktywności fizycznej. Już 30 minutowy spacer przynosi ogromne korzyści dla zdrowia. Warto dobrać taką aktywność, która będzie sprawiała przyjemność i będziemy mogli wykonywać ją regularnie. Może to być wspomniany spacer, nordic walking, basen, fitness, joga, jazda na rowerze, taniec, trening na siłowni czy tenis. Jakakolwiek aktywność jest lepsza niż żadna, więc starajmy się być aktywni jak najczęściej, również podczas codziennych czynności – chodźmy schodami zamiast jeździć windą, idźmy do sklepu pieszo zamiast jechać samochodem.
Żeby jeszcze bardziej zwiększyć szansę na zajście w ciąże warto zadbać o eliminację stresu oraz odpowiednią ilość snu (ok 7-8 godzin). Stres ma negatywny wpływ na nasze zdrowie i może nie tylko nasilać insulinooporność ale również uniemożliwiać zajście w ciąże. Dlatego zmiana stylu życia powinna również obejmować zadbanie o naszą psychikę. Każdy z nas ma swoje indywidualne metody walki ze stresem. Może to być relaksacyjna kąpiel, masaż, spotkanie z przyjaciółmi, sport, weekendowy wyjazd czy relaks przy ulubionym filmie. W sytuacjach gdy nie radzimy sobie ze stresem, dochodzą inne problemy życiowe warto skorzystać z pomocy psychologa lub terapeuty.
Osoby z insulinoopornością mają szanse na zajście w ciąże nawet jeśli cierpią z powodu innych chorób towarzyszących takich jak PCOS, otyłość, nadwaga czy choroby tarczycy. Zdarzają się przypadki gdy kobiety przy odpowiednio uregulowanych hormonach zachodzą w ciąże dość szybko i bez większych problemów. Jednak w wielu przypadkach wymaga to czasu. Długość leczenia mająca doprowadzić do zapłodnienia jest kwestią osobniczą i zależy od stanu zdrowia zarówno kobiety jak i mężczyzny przed rozpoczęciem leczenia. U osób otyłych i z nadwagą istotny jest spadek masy ciała, a jest to proces który trwa czasami dość długo. Dlatego wsparcie partnera, rodziny, przyjaciół a często również psychologa czy terapeuty jest bardzo ważne dla osób starających się o dziecko.
Chcąc zakończyć niniejszy artykuł optymistycznym akcentem, dodam, że od lat prowadzimy grupy wsparcia na Facebooku dla osób z insulinoopornością. Jedną z tych grup jest grupa Insulinooporność – ciąża i rodzice, gdzie regularnie otrzymujemy informacje o kolejnych ciążach i narodzinach zdrowych dzieci. Sama jestem tego przykładem. Mając insulinooporność, PCOS, chorobę Hashimoto i celiakię urodziłam zdrową córeczkę. Dlatego zachęcam Was do zadbania o swoje zdrowie oraz przede wszystkim nie poddawajcie się, bo jest o co walczyć. Powodzenia!
Bibliografia:
– Kuligowska-Jakubowska M., Dardzinska J., Rachon D., Zaburzenia gospodarki węglowodanowej u kobiet z zespołem wielotorbielowanych jajników (PCOS), Diabetologia Kliniczna 2012, tom 1, nr 5,
– Szydlarska D., Grzesiuk W., Bar-Andziak E., Kontrowersje wokół patogenezy zespołu policystycznych jajników, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2010, tom 6, nr 3,
– Dardzinska J.A., Rachon D., Metaboliczne konsekwencje stosowanych obecnie form farmakoterapii kobiet z zespołem wielotorbielowatych jajników, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012, tom 8, nr 3,
– Hajduk M., Wpływ masy ciała na płodność u kobiet, Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012, tom 8, nr 3.
