Kolejnym schorzeniem o podłożu neurodegeneracyjnym jest choroba Parkinsona. Jest drugą, co do częstości występowania, po chorobie Alzheimera chorobą zwyrodnieniową układu nerwowego. Choroba pojawia się między czterdziestym a sześćdziesiątym rokiem życia. Częściej występuje u mężczyzn. Proces patologiczny w chorobie Parkinsona polega na stopniowym narastaniu zmian zwyrodnieniowych komórek nerwowych w istocie czarnej i innych obszarach barwnikonośnych mózgowia.
Choroba Parkinsona – mechanizm choroby
Zdrowe komórki nerwowe wydzielają dopaminę, ważny przekaźnik chemiczny odpowiedzialny za transmisję sygnałów pomiędzy korą mózgową, a układem mięśniowym. Informacje wychodzące z istoty czarnej są odpowiedzialne za sterowanie ruchami dowolnymi. Dokładna przyczyna procesu zwyrodnieniowego komórek istoty czarnej nie jest jeszcze poznana. Rozwój choroby Parkinsona trwa wiele lat i obejmuje sześć stadiów. Proces neurodegeneracyjny w Chorobie Parkinsona postępuje w sposób sekwencyjny.
Sześć stadiów choroby Parkinsona
Pierwsze dwa stadia przebiegają bez wyraźnych objawów. W trzecim etapie choroba obejmuje kolejno część podstawną śródmózgowia i przodomózgowia oraz część zbitą istoty czarnej. Równocześnie uszkodzeniu ulega ciało migdałowate, jądro konarowo-mostowe nakrywki, jądro przednie szwu i niektóre jądra podwzgórza. Na tym etapie pojawiają się już objawy choroby. W czwartym stadium proces patologiczny zaczyna obejmować korę skroniową. W końcowych dwóch stadiach choroba niszczy całą korę nową.
Choroba Parkinsona – objawy
Pierwsze symptomy choroby Parkinsona pojawiają się stopniowo w ciągu kilku lat. U osób starszych często są one postrzegane jako neutralne objawy procesu starzenia się organizmu. Początkowo zauważalne jest niewielkie spowolnienie ruchowe.
Wraz z postępującym procesem neurodegeneracyjnym pojawiają się kłopoty z koordynacją ruchową. Przejawiają się one zaburzeniami równowagi, powolną utratą zręczności połączoną z charakterystycznym drżeniem spoczynkowym palców u rąk oraz zaburzeniami mowy. Drżenie spoczynkowe występuje podczas, gdy ręce chorego są podparte-spoczywają na udach czy na stole. Obserwuje się wówczas drżenie kciuka i pozostałych palców. Dotyczy ono głównie kończyn górnych, ale również może dotyczyć kończyn dolnych, rzadziej języka, warg lub żuchwy. Początkowo drżenie pojawia się i występuje tylko po jednej stronie ciała.
Po kilku latach choroby drżenie spoczynkowe pojawia się także po drugiej stronie ciała. Drżenie nasila się w stanie emocji, zdenerwowania czy stresu natomiast nie występuje podczas snu. Zdecydowanie zmniejsza się lub nawet całkowicie ustępuje podczas wykonywania ruchów. Wystarczy zmiana pozycji i drżenie ustępuje, niestety na krótki okres. W miarę postępu choroby drżenie staje się coraz bardziej stałe, ruchy czynne nie powodują już ustąpienia drżenia. Drżenie u wielu chorych jest pierwszym z objawów choroby Parkinsona.
Może to być jedyny objaw wskazujący na tą chorobę. Objaw ten może być zwiastunem innej choroby, również może wystąpić u osób zdrowych. Kolejnym objawem choroby Parkinsona jest sztywność mięśni. Podczas wykonywania ruchów biernych np. zginanie i prostowanie kończyn występuje stał opór niezależny od woli pacjenta. Często opór ten uniemożliwia pacjentowi wykonanie pełnego ruchu kończyną. W pierwszych stadiach procesu chorobowego sztywność objawia się pociąganiem jednej nogi podczas chodzenia.
Stała sztywność mięśni szyi i karku jest odczuwana, jako ból głowy, natomiast sztywność mięśni kręgosłupa powoduje bóle krzyża. Sztywność mięśni klatki piersiowej lub obręczy barkowej możne imitować bóle wieńcowe, zwłaszcza jeśli występują głównie po lewej stronie. Trzecim klasycznym objawem choroby Parkinsona jest spowolnienie ruchowe. W wyniku spowolnienia ruchowego dochodzi do zmian wyglądu twarzy, cała sylwetka chorego w zaawansowanym stadium choroby ma charakterystyczny „parkinsonowski” wygląd.
Twarz staje się maskowata bez gry mimicznej, sprawia wrażenie lekko naoliwionej. Spowodowane jest to zaburzeniem funkcji wegetatywnych powodujących nadmierne wydzielanie gruczołów łojowych, co może prowadzić do łojotokowego zapalenia skóry twarzy. Chory przyjmuje charakterystyczną postawę ciała. Tułów pacjenta jest nieco pochylony do przodu, nogi ugięte w kolanach, ręce przywiedzione do tułowia i nieco zgięte w stawach łokciowych. Wskutek rzadszego przełykania śliny w ustach gromadzi się nadmiar śliny, która może powodować dyskomfort u pacjenta, a w nocy może wyciekać kącikiem ust.
Spowolnienie powoduje trudności z rozpoczęciem przez chorego pierwszego dowolnego ruchu. Chory ma również problemy z wykonywaniem dwóch czynności jednocześnie, np., zakładanie rękawiczek podczas marszu lub szybkiej zmiany rodzaju wykonywanej czynności. Depresja i obniżony nastrój bardzo często towarzyszą chorobie Parkinsona. Jest to, po części, naturalną reakcją chorego na informację o nieuleczalnej chorobie prowadzącej do ciężkiego kalectwa. Inną przyczyną objawów depresyjnych w chorobie Parkinsona są zaburzenia wydzielania serotoniny i noradrenaliny.
W końcowych stadiach choroby u znacznej grupy chorych może pojawić się zespół otępienny, który objawia się między innymi zaburzeniami pamięci, utratą zainteresowań, trudnościami w uczeniu się oraz zaburzeniami orientacji wzrokowo-przestrzennej.
Choroba Parkinsona – leczenie
Postępowanie terapeutyczne wobec osoby cierpiącej na chorobę Parkinsona powinno uwzględniać nie tylko farmakoterapię lecz także inne formy łagodzenia destrukcyjnych skutków choroby takie jak: rehabilitacja, odpowiedni tryb życia, dieta oraz edukacja i wsparcie, zarówno chorych jak i ich rodzin. Ponieważ nie jest znana przyczyna choroby postępowanie lecznicze ma na celu: zmniejszenie nasilenia objawów choroby, utrzymanie funkcjonalnej niezależności chorego oraz przystosowanie do narastającego kalectwa.
Podsumowanie
Mózg jest komputerem naszego ciała, maszynerią, która ma nieskończenie wiele zadań do wykonania. Niestety na progu XXI wieku wciąż zbyt mało wiemy na temat tego doskonałego organu, który jest w stanie kierować wieloma funkcjami i procesami zachodzącymi w ludzkim organizmie. Sposób funkcjonowania mózgu pozostaje do dziś jedną z większych zagadek naukowych.
Czytaj także: Choroby neurodegradacyjne cz.1 – Choroba Alzheimera
Bibliografia:
- British Neuroscience Association, Neurobiologia: nauka o mózgu, Polskie Towarzystwo Badań Układu Nerwowego.
- Brola W., Choroby neurodegeneracyjne, 2018.
- Kowalski R,: Nakarmić mózg, 2018.
- Kurowska E., Majkutewicz E., Zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym związane z procesem starzenia się organizmu a choroby neurodegeneracyjne o późnym początku, 2017.
- Parnowski T,: Starzenie się a zdrowie psychiczne, Medycyna po Dyplomie, 2011.
- Ratka P., Mózg, umysł i osoba w procesie starzenia się,
