Pacjentów bariatrycznych po zabiegu czeka wiele zmian w sposobie żywienia. Dotyczą one rozszerzania diety uwzględniając zmiany konsystencji produktów, wielkości porcji posiłków, technik ich spożywania, a także właściwego komponowania posiłków i długoterminowej suplementacji. Dużym ułatwieniem mogą być zalecenia żywieniowe w formie graficznej np. Talerz Bariatryczny oraz Bariatryczna Piramida Zdrowego Żywienia.

Co jeść po operacji bariatrycznej?

Ingerencja chirurgiczna w przewodzie pokarmowym, ma ogromny wpływ na możliwość spożywania pokarmów. Dlatego żywienie pooperacyjne wymaga przestrzegania pewnych zasad. 

1. W okresie pooperacyjnym pacjent stopniowo powinien zmieniać konsystencję diety, tak aby nie podrażnić żołądka w czasie gojenia.
2. Objętość żołądka jest znacznie zmniejszona (zwykle do 100-150 ml), więc wielkość posiłków także musi być mniejsza.
3. Należy dostarczać organizmowi wystarczającej ilości białka (min.60-80g) oraz energii (za minimum bariatryczne osiągane zwykle w 3 miesiącu po zabiegu uznaje się 1200 kcal).
4. Z powodu mniejszej ilości spożywanych posiłków oraz zmniejszonej powierzchni wchłaniania mikroskładników, dieta musi być suplementowana długoterminowo.
5. Czas spożywania posiłków należy wydłużyć i skupić się na dokładnym przeżuwaniu pokarmów (nawet 30-40 razy), w celu zapobiegania występowaniu mdłości, wymiotów czy zablokowania kęsa pokarmu w przełyku.
6. Posiłki muszą być spożywane regularnie, a między posiłkami nie powinna występować przerwa dłuższa niż 3 godziny (co daje średnio 5 posiłków dziennie).
7. Bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie. Między posiłkami należy wypić łącznie 6 szklanek płynów (wody niegazowanej, niesłodzonej herbaty, naparów owocowych/ziołowych, kawy zbożowej itp.). Należy je spożywać 30-60 min po lub przed posiłkiem.

Rozszerzanie diety po zabiegu bariatrycznym

W procesie rozszerzania diety pacjent musi przejść przez różne etapy diety, w tym etap diety płynnej, płynnej wzmocnionej, papkowatej, miękkiej/lekkostrawnej po dietę podstawową niskokaloryczną.

Nie ma wspólnych wytycznych eksperckich, które wprost wyznaczałyby czas trwania każdego z etapów. Z tego względu każdy pacjent jest zobligowany do przestrzegania zaleceń otrzymanych w ośrodku, w którym jest operowany.

Dieta płynna

Trwa zwykle do kilku dni po zabiegu. Obejmuje płyny klarowne, takie jak: woda niegazowana, woda z dodatkiem soku, słaby napar owocowy, słaba herbata, chudy czysty bulion, mleko, napój roślinny. Spożywane płyny nie powinny być zbyt zimne lub za gorące oraz należy je spożywać małymi łyczkami.

Dieta płynna wzmocniona

Trwa kilka dni po etapie płynnym. Na tym etapie pacjent stopniowo zaczyna wprowadzać rzadkie zupy krem, kefir, maślankę, odżywkę białkową na mleku lub wodzie, rzadki kisiel bądź budyń, jogurty naturalne. Początkowo pacjent może być w stanie zjeść tylko parę łyżeczek.

Dieta papkowata/ blendowana

Jest to przejściowy etap w rozszerzaniu diety pacjenta z diety płynnej do miękkiej. Sprawdzą się tutaj dania oparte na gotowanym jajku, chudym mięsie bądź rybie, twarożkach z dodatkiem gotowanych warzyw lub owoców po rozdrobnieniu widelcem lub zblendowaniu.

Dieta miękka, łatwostrawna

Na tym etapie pacjent samodzielnie żuje, najpierw gotowane a później także surowe produkty. Przy wprowadzaniu produktów stałych do diety należy zadbać, by były one wilgotne i łatwe do pogryzienia na miazgę.

Dieta podstawowa – niskokaloryczna

Pozwala na włączenie niemalże wszystkich produktów do diety, pamiętając o właściwych proporcjach na talerzu. Jej stosowanie jest możliwe zwykle po około 1-2 miesiącach po zabiegu bariatrycznym. 

Talerz bariatryczny

Właściwe komponowanie posiłków po zabiegu bariatrycznym jest bardzo ważnym elementem zadbania o prawidłowy stan odżywienia pacjentów. 

• By zapobiec niedożywieniu i osłabieniu, połowa „talerzyka” pacjenta powinny stanowić produkty białkowe, takie jak mięso, ryby, jajka, nabiał lub nasiona rośliny strączkowe. Przyjmując, że posiłek waży ok. 150 g, to 50%, czyli 60-80 g powinien stanowić produkt będący bogatym źródłem białka.
• Następnie pacjent powinien spożyć warzywo i/lub owoc, który ma stanowić 30% posiłku. Występują one dopiero w drugiej kolejności, z tego względu, że żołądek jest na tyle mały, że nie pomieściłby ich więcej kosztem białka.
• Następnie należy uzupełnić posiłek produktami zbożowymi, najlepiej pełnoziarnistymi (max. 20% posiłku) oraz dodatkiem tłuszczu (np. łyżeczka oliwy, masła, ćwierć awokado, łyżka nasion słonecznika, pestek dyni, garstka orzechów).

Bariatryczna Piramida Zdrowego Żywienia

Kolejnym graficznym sposobem przedstawienia zaleceń żywieniowych (i nie tylko tych) dla pacjentów bariatrycznych jest Bariatryczna Piramida Zdrowego Żywienia.

• W jej podstawie znajdziemy elementy zdrowego stylu życia, takie jak: regularna aktywność fizyczna, przyjmowanie suplementów diety rekompensujących niskie spożycie oraz wchłanianie witamin i składników mineralnych, a także przyjmowanie płynów w ilości 6 szklanek dziennie.
• Dodatkowe zalecenia dotyczą kontrolnych wizyt lekarskich oraz badań laboratoryjnych, zadbania o zdrowy sen i odpoczynek, spożywanie 5 posiłków dziennie o regularnych porach i określonych objętościach (150 g posiłek stały, 200-250 ml posiłek płynny).
• Kolejne piętro piramidy zajmują produkty spożywcze bogate w białko oraz odżywka białkowa, a wyżej znajdują się warzywa i owoce.
• Na przedostatnim piętrze znajdziemy produkty zbożowe + dodatek tłuszczowy.
• Na samej górze znajdują się słodycze, fast foody i słodzone napoje, czyli produkty po które powinniśmy sięgać najrzadziej.

Podsumowanie

Żywienie po zabiegu bariatrycznym wymaga w pewnym sensie, “nauki jedzenia od nowa”. Pacjent powinien być świadomy, że nie tylko zmniejszy się wielkość posiłków, ale także konieczne będzie wykonywanie przemyślanych zakupów. Znacznie wydłuży się czas jedzenia w wyniku konieczności dokładniejszego żucia pokarmów. Właściwie skomponowana dieta jest niezbędna w celu uzyskania i utrzymywania zadowalających wyników redukcji masy ciała.

Bibliografia:

1. Negi, A., Asokkumar, R., Ravi, R., Lopez-Nava, G., & Bautista-Castaño, I. (2022). Nutritional Management and Role of Multidisciplinary Follow-Up after Endoscopic Bariatric Treatment for Obesity. Nutrients, 14(16), 3450.
2. Cambi, M. P. C., & Baretta, G. A. P. (2018). Bariatric diet guide: plate model template for bariatric surgery patients. Arquivos Brasileiros de Cirurgia Digestiva (São Paulo), 31.
3. Budzyński, A., Major, P., Głuszek, S., Kaseja, K., Koszutski, T., Leśniak, S., … & Makarewicz, W. (2016). Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej i metabolicznej. Med Prakt–Chir, 6, 13-25.
4. Busetto, L., Dicker, D., Azran, C., Batterham, R. L., Farpour-Lambert, N., Fried, M., … & Yumuk, V. (2018). Obesity management task force of the European Association for the study of obesity released “Practical Recommendations for the Post-Bariatric Surgery Medical Management”. Obesity surgery, 28(7), 2117-2121.
5. Quilliot, D., Coupaye, M., Ciangura, C., Czernichow, S., Sallé, A., Gaborit, B., … & Brunaud, L. (2021). Recommendations for nutritional care after bariatric surgery: Recommendations for best practice and SOFFCO-MM/AFERO/SFNCM/expert consensus. Journal of Visceral Surgery, 158(1), 51-61.
6. Jastrzebska-Mierzynska, M., Ostrowska, L., Wasiluk, D., & Konarzewska-Duchnowska, E. (2015). Dietetic recommendations after bariatric procedures in the light of new guidelines regarding metabolic and bariatric surgery. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 66(1).
7. https://klinika-mazan.pl/wp-content/uploads/2022/10/Niezbednik-Pacjenta-Bariatrycznego.pdf
8. Moizé, V. L., Pi-Sunyer, X., Mochari, H., & Vidal, J. (2010). Nutritional pyramid for post-gastric bypass patients. Obesity surgery, 20(8), 1133-1141.