Witamina D3 przez długie lata kojarzona była tylko z rozwojem układu kostnego a jej niedobory z krzywicą lub osteoporozą. Dzięki odkryciu receptorów witaminy D3 w większości komórek naszego organizmu wiadomo, że jej działanie jest plejotropowe, czyli wielokierunkowe.
ŹRÓDŁA WITAMINY D3
W naszej skórze, pod wpływem promieniowania słonecznego, z 7 – deydrocholesterolu powstaje cholekalcyferol, czyli właśnie witamina D3. Wydajność tego procesu zależy od pory roku i pory dnia, czasu spędzanego na słońcu, szerokości geograficznej, stopnia wyeksponowania ciała, karnacji oraz stopnia zanieczyszczenia powietrza i nasłonecznienia. To wszystko sprawia, że w naszej szerokości geograficznej w miesiącach jesienno – zimowych zadbanie o prawidłową syntezę skórną jest praktycznie niemożliwe.
Witaminę D3 możemy dostarczyć organizmowi również z pożywieniem. Do bogatych źródeł pokarmowych należą dziko żyjące tłuste ryby (makrela, śledź, łosoś, sardynki) oraz oleje rybie (tran). Mniejsze ilości znajdują się w jajach, mięsie, podrobach, produktach mlecznych oraz produktach fortyfikowanych takich jak margaryny. Zwyczajowa dieta jednak nie pokrywa zapotrzebowania na tę witaminę a z badań epidemiologicznych wynika, że jej niedobory wciąż są powszechnym problemem w każdej grupie wiekowej.
ROLA WITAMINY D3
Najważniejszym i najlepiej poznanym działaniem witaminy D3 jest jej wpływ na mineralizację i rozwój kości. Jednak dzięki badaniom ostatnich lat wiemy, że witamina D3 ma dużo szersze działanie i wpływa na:
– układ mięśniowy: m.in. pobudza syntezę białek mięśniowych;
– układ sercowo – naczyniowy: jej niedobory mogą wiązać się z częstszym występowaniem udaru mózgu, zawału czy choroby niedokrwiennej serca;
– układ nerwowy: nieprawidłowy poziom występuje w chorobie Alzheimera, Parkinsona czy depresji;
– układ immunologiczny: wpływa na zwiększenie odporności oraz zmniejszenie stanu zapalnego w chorobach autoimmunologicznych;
– żeński układ rozrodczy: odpowiedzialna jest za syntezę hormonów płciowych a jej niedobory obserwuje się w zaburzeniach miesiączkowania i płodności.
Od pewnego czasu coraz więcej mówi się na temat udziału witaminy D3 w patogenezie otyłości oraz insulinooporności.
WITAMINA D3 A OTYŁOŚĆ
Związek pomiędzy otyłością i niskim poziomem witaminy D3 został bezsprzecznie udowodniony. Zadawano sobie jednak pytanie, czy otyłość jest wynikiem czy raczej przyczyną hipowitaminozy? Zdania są podzielone, przeważa jednak pogląd, iż to niedobory witaminy D3 przyczyniają się do wystąpienia nadwagi i otyłości. Potwierdza to między innymi doświadczenie irańskich naukowców, którzy zauważyli, że 12-tygodniowa suplementacja witaminą D3 u kobiet skutkuje redukcją tkanki tłuszczowej. Z kolei wyniki innego badania, opublikowane w The American Journal of Clinical Nutrition wskazują, że dzieci z nieprawidłowym poziomem witaminy D3 tyją szybciej niż ich koledzy. Również badania norweskich naukowców na grupie 19 tys. osób potwierdziły, że niskie stężenia witaminy D3 w organizmie są niezależnym czynnikiem rozwoju nadwagi i otyłości.
WITAMINA D A INSULINOOPORNOŚĆ
Receptory witaminy D3 znajdują się również na powierzchni wysp Langerhansa w trzustce. Oznacza to, że witamina ta odgrywa rolę w prawidłowym wydzielaniu insuliny, warunkuje również wrażliwość tkanek na ten hormon. Przypuszcza się, że zmniejsza insulinooporność tkanek obwodowych, łagodzi stan zapalny towarzyszący insulinooporności, obniża wskaźnik HOMA–IR i wreszcie reguluje syntezę oraz wydzielanie insuliny. Witamina D3 może oddziaływać na trzustkę również pośrednio, poprzez wpływ na wchłanianie wapnia. Zbyt niski jej poziom będzie wpływał na niedostateczną ilość wapnia a tym samym na nieprawidłowe wydzielanie insuliny. W czasopismach Nutrients oraz Journal of the Endocrine Society opublikowano niedawno najnowsze metaanalizy, które dostarczają obiecujących dowodów na to, iż zadbanie o prawidłowy poziom witaminy D3 może być pomocne w leczeniu insulinooporności.
Warto zatem wziąć do serca zalecenia dotyczące suplementacji „witaminy słońca” pamiętając jednocześnie, że wg wytycznych osoby z nadmierną masą ciała wymagają większych dawek witaminy D3 niż osoby z prawidłowym BMI.
Bibliografia:
Li X., Liu Y., Zheng Y., Wang P., Zhang Y.: The effect of vitamin D supplementation on glycemic control in type 2 diabetes patients: a systematic review and meta-analysis. Nutrients 2018, 10(3), 375
Mirhosseini N., Vatanparast H., Mazidi ., Kimball S.: Vitamin D supplementation, glycemic control, and insulin resistance in prediabetics: a meta-analysis. J Endocr Soc 2018, 1, 2(7): 687-709
Majorczyk M., Baran M., Jaworek J.: Rola witaminy D w rozwoju i przebiegu otyłości. Pielęgniarstwo Polskie 2016, Nr 1 (59): 91-97
Goluch – Koniuszy Z., Salmanowicz M.: Znaczenie żywienia w fizjologicznej insulinooporności u młodzieży będącej w skoku pokwitaniowym. Bromat Chem Toksykol 2017, 1: 8-16
Wąsowski M., Czerwińska E., Marcinowska – Suchowierska E.: Otyłość – stan predysponujący do niedoborów witaminy D. Post Nauk Med. 2012, t XXV, nr 3, 258-264
Gilbert – Diamond D., et.al: Vitamin D deficiency and anthropometric indicators of adiposity in school – age children: a prospective study. Am J Clin Nutr 2010, 92, 1446-51
Rusińska A., et. al: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018
