Otyłość to choroba, w której nie możemy wyróżnić jednej przyczyny jej powstawania. Tak jak wiele przyczyn tak też liczne są jej konsekwencje – nie tylko te zdrowotne. Często pomijanym aspektem jest wpływ choroby otyłościowej na obszar psychologiczny oraz społeczny. Z jakimi konsekwencjami zatem możemy mieć do czynienia?
Jakość życia
Osoby, których BMI przekracza 40 doświadczają znaczącego pogorszenia jakości życia, co spowodowane jest ich masą ciała oraz współistniejących problemów zdrowotnych. Najczęściej zgłaszane trudności dotyczą funkcjonowania w codziennym życiu, takie jak chodzenie, stanie, wchodzenie po schodach, ubieranie się czy też kąpiel.
Fat shaming oraz piętno związane z masą ciała piętno („weight stigma” lub „weight bias”)
Fat shaming to zachowanie, które upokarza kogoś ze powodu nadmiernej masy ciała. W opinii publicznej krąży wiele krzywdzących mitów, które podtrzymują istnienie stereotypów oraz wspierają negatywne zachowania względem osób z otyłością.
Piętno, którego doświadczają osoby otyłe polega na społecznym odrzuceniu i dewaluacji, która spotyka tych, którzy nie podporządkowują się rozpowszechnionym normom społecznym w zakresie masy i kształtu ciała.
Co szczególnie martwi, to obserwacja, że doświadczenie piętnowania wykazuje negatywny wpływ, niezależnie od tego czy BMI i masa ciała jest pod kontrolą. Warto też wspomnieć, że doświadczenie zjawiska „weight stigma” klasyfikuje się jak czynnik sprzyjający zachowaniom obesitogennym, coraz szerzej bada się też jego role w procesie redukcji masy ciała. Co więcej, im doświadczane piętnowania jest silniejsze tym większe są zaburzenia odżywiania, symptomy depresyjne, lęk oraz niezadowolenie z wyglądu.
Społeczna stygmatyzacja
Zjawisko to polega na generalizowaniu i przypisywania pewnych cech. To podstawowy mechanizm tworzenia stereotypów, który przeważenie nie ma pokrycia w rzeczywistości, jednak trudno jest usunąć raz nadaną już etykietę. Osoby z otyłością mierzą się z ciągłą oceną i krytyką środowiska, otrzymują mniejsze wsparcie ze strony społeczeństwa i gorzej radzą sobie w porównaniu z osobami o prawidłową masą ciała. Nierówność przejawia się również w odmiennym podejściu ze strony pracodawców, przełożonych, nauczycieli czy lekarzy. Badania sugerują, że lekarze spędzają mniej czasu, wprowadzają mniej edukacji oraz są niechętni do zlecania wybranych badań. Dyskryminacja ze względu na masę ciała jest czynnikiem bezpośrednio wpływającym na zdrowie i dobrostan psychiczne.
Zaburzenia nastroju
Między otyłością a zaburzeniami nastoju istnieje dwukierunkowa zależność. Wskazuje się, że zaburzenia nastroju często współistnieją z otyłością, a nawet mogą być czynnikiem ryzyka jej wystąpienia. W związku z tym sugeruje się, że osoby z otyłością i zaburzeniami nastroju doświadczają większej liczby powikłań a ich samopoczucie i jest znacznie gorsze.
Otyłość i sen
Zaburzenia snu są występują częściej u osób z otyłością, podkreśla się głównie częstsze występowanie bezdechu sennego. Liczne badania wykazały związek między wskaźnikiem BMI a długością snu. Można znaleźć nawet doniesienia mówiące o tym, że skrócenie snu związane jest ze zwiększeniem obwodu talii. Wytłumaczeniem tych zależności może być fakt, że niewystarczająca ilość snu powoduje wzrost wydzielania kortyzolu, zmniejsza tolerancje glukozy, obniża poziom leptyny przy jednoczesnym zwiększeniu greliny, co może prowadzić zaburzeń regulacji głodu i sytości. Wszystko to sprzyjać będzie zwiększonemu spożyciu pokarmów i dokonywaniu niekorzystnych wyborów żywieniowych.
Otyłość a chroniczny ból
Otyłość może sprzyjać wystąpieniu bólu oraz zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego, takich jak przewlekły ból pleców oraz szyi, zapalenie stawów czy ból głowy. Co ważne, obecność przewlekłego bólu może znacząco utrudniać proces redukcji masy ciała oraz pogarszać jakość życia.
Powyższe punkty nie pozostawiają złudzeń, że choroba otyłościowa ma wiele konsekwencji o podłożu psychologicznym oraz społecznym. Depresja czy zaburzenia lękowe występują często w tej grupie osób, jednak otyłość wpływa nie tylko na nastrój. Wymienione problemy, z którymi osoby z otyłością mierzą się na co dzień negatywnie wpływają na zdrowie psychiczne i ogólne samopoczucie. Zadaniem rodzin oraz bliskich jak i specjalistów pracujących z osobami otyłymi jest okazanie wsparcia, zrozumienia lub wskazanie miejsc gdzie mogą taką pomoc uzyskać. Co więcej, w procesie terapeutycznym ważną rolę powinien odgrywać psycholog, który zwiększy szansę na długotrwały efekt w zakresie redukcji masy ciała.
Autorka: Maja Miętkiewska, studentka dietetyki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.
Bibliografia:
- Primack C. Obesity and Sleep. Nurs Clin North Am. 2021;56(4):565-572. doi:10.1016/j.cnur.2021.07.012
- Stanford FC, Tauqeer Z, Kyle TK. Media and Its Influence on Obesity. Curr Obes Rep. 2018;7(2):186-192. doi:10.1007/s13679-018-0304-0
- Wu YK, Berry DC. Impact of weight stigma on physiological and psychological health outcomes for overweight and obese adults: A systematic review. J Adv Nurs. 2018;74(5):1030-1042. doi:10.1111/jan.13511
- Puhl RM, Himmelstein MS, Pearl RL. Weight stigma as a psychosocial contributor to obesity. Am Psychol. 2020;75(2):274-289. doi:10.1037/amp0000538
- Romain AJ, Marleau J, Baillot A. Impact of obesity and mood disorders on physical comorbidities, psychological well-being, health behaviours and use of health services. J Affect Disord. 2018 Jan 1;225:381-388. doi: 10.1016/j.jad.2017.08.065. Epub 2017 Aug 23. PMID: 28846960.
