Wraz z wiekiem pacjenta częściej obserwujemy zaburzenia gospodarki węglowodanowej, a w tym insulinooporność. Często jest to powiązane ze wzrostem masy ciała u starszych osób, szczególnie tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha, zmniejszeniem masy mięśniowej oraz mniejszą aktywnością fizyczną. Taką zależność możemy zaobserwować zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Częstość występowania zaburzeń glikemii wśród osób starszym wynosi ponad 42%, a więc prawie co drugi senior boryka się z tym problemem.
Sprawdźmy co może zwiększać ryzyko insulinooporności w podeszłym wieku i czy w takim przypadku można jeszcze mówić o insulinooporności, czy raczej rozpoznaje się już cukrzycę typu 2.
Czy insulinooporność może występować u osób starszych?
Jednym z czynników ryzyka rozwoju insulinooporności jest niewątpliwie wiek, powyżej 45 r.ż. Wpływ starzenia się organizmu na gospodarkę węglowodanami jest złożony. U osób w starszym wieku lekarze obserwują wzrost poziomu insuliny na czczo oraz po posiłku, co pokazuje, że starzenie się jest powiązane z rozwojem insulinooporności tkankowej w wątrobie, tkance tłuszczowej i mięśniach szkieletowych. Badacze sugerują, że jest to związane ze zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej na brzuchu i większym obwodem talii.
Pojawia się w takim razie pytanie dlaczego szczupłe osoby w podeszłym wieku mają problem z insulinoopornością? W tym przypadku można podejrzewać, że jest to wpływ pozostałych chorób współistniejących, stosowanych leków oraz mniejszej aktywności fizycznej czy nawet unieruchomienia. W tych sytuacjach konieczna jest kontrola choroby podstawowej i indywidualna decyzja lekarza w sprawie leczenia IO.
Te informacje sugerują, że nie tylko wiek, ale również zmiany, jakie zachodzą w funkcjonowaniu orgazmu mają wpływ na pojawienie się insulinooporności.
Czy dieta ma wpływ na insulinooporności w starszym wieku?
Poza opisanymi powyżej informacjami, dieta osób starszych częściej również składa się w większej ilości z węglowodanów prostych. W diecie seniora znajdziemy jasne pieczywo, ziemniaki, jasne makarony, czy biały ryż. Produkty te są również w większym stopniu rozgotowane i rozdrobnione tak, aby były łatwiejsze do pogryzienia. W codziennej diecie osób starszych możemy również spotkać drożdżówki, ciasta czy cukierki jako zastępstwo zdrowego posiłku. Przy mniejszej aktywności fizycznej oraz naturalnym ubytku masy mięśniowej wraz z wiekiem taka dieta seniora w szybki sposób może przyczynić się do pojawienia się insulinooporności. Nie bądźmy jednak tak bardzo surowi dla starszych osób w ocenie ich diety. Często ich wybory dietetyczne są podyktowane innymi schorzeniami z jakimi się zmagają, jak refluks, zaburzenia pracy żołądka, kamienie żółciowe czy problemy z wyrostkiem, w których dieta powinna być lekkostrawna.
Jakie są konsekwencje insulinooporności w starszym wieku?
Za główną przyczynę pojawienia się zespołu metabolicznego uważa się insulinooporność. Zespół metaboliczny nie jest pojedynczą chorobą, a zestawem kilku czynników zwiększających ryzyko chorób sercowo-naczyniowych jak cukrzyca typu 2, miażdżyca, nadciśnienie czy choroba niedokrwienna serca. Rozpoznajemy go przy pomocy badań krwi: poziomu glukozy na czczo, stężenia „złego” cholesterolu HDL i trójglicerydów, pomiarowi ciśnienia tętniczego oraz obwodu talii. Gdy 3 z 5 opisanych wcześniej parametrów odbiega od normy wtedy rozpoznajemy zespół metaboliczny. Najbardziej niebezpiecznym następstwem insulinooporności u osób starszych jest udar mózgu oraz zawał serca, które stanowią bezpośrednie ryzyko dla życia. Z tego powodu konieczne jest dobre i szybkie zdiagnozowanie insulinooporności w starszym wieku oraz jej skuteczne zwalczenie.
U osób starszych pojawienie się insulinooporności może być wstępem do rozwoju cukrzycy typu drugiego. Z definicji cukrzycy typu 2 wiemy, że jest grupa chorób i zaburzeń metabolicznych o różnej przyczynie, w której charakterystyczna jest podwyższona powyżej normy glikemia na czczo, po posiłkach lub glikemia przygodna. Wynika to ze zbyt małego wydzielania insuliny lub nieprawidłowej reakcji komórek na jej obecność.
Jak leczyć insulinooporność u seniorów?
U osób starszych, w przeciwieństwie do młodszych pacjentów lekarze i dietetycy nie obserwują prostej relacji wysokiego spożycia kalorii z otyłością. Osoby w podeszłym wieku częściej mają otyłość lub zwiększoną ilość tkanki tłuszczowej brzusznej przy zachowaniu niskiej lub średniej kaloryczności diety, lecz złym jej składnikom. Modyfikacja diety pod kątem zawartości i składu węglowodanów, białek i tłuszczy oraz edukacja żywieniowa stanowią kluczowe elementy terapii insulinooporności w każdym wieku. Nadwaga i otyłość osób starszych często jest również wynikiem źle prowadzonej diety we wcześniejszych latach i niestety sama interwencja dietetyczna może okazać się niewystarczająca ze względu na utrwalone nieprawidłowe nawyki żywieniowe.
Leczenie insulinooporności w podeszłym wieku związane jest przede wszystkim z okolicznościami, w których została ona zdiagnozowana. Niestety najczęściej bywa tak, że hiperinsulinemia zdiagnozowana jest jednocześnie z hiperglikemią i pacjent otrzymuje diagnozę cukrzycy typu 2. W takim przypadku pacjenci powinni być pod stałą opieką diabetologiczną i mieć odpowiednio dobrane leczenie.
Z wielu badań wiemy, że umiarkowana aktywność fizyczna w istotny sposób zmniejsza ryzyko wielu chorób, nawet gdy nie towarzyszy jej utrata wagi ciała. Dlatego też nie należy zapominać o namawianiu seniorów do regularnej aktywności fizycznej, lekkiej lub umiarkowanej w zależności od ich indywidualnych możliwości. Najlepszym wyborem może okazać się spacer, nordic walking czy aqua aerobik.
Jaka dieta będzie najlepsza?
Najlepsza dieta w insulinooporności u osób starszych to zdrowa dieta, z elementami diety DASH, o ograniczonej ilości błonnika pokarmowego oraz produktów i potraw ciężkostrawnych. Koniecznie należy pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości wody i przypominaniu o tym osobom starszym, gdyż wraz z wiekiem zanika uczucie pragnienia i częściej i łatwiej dochodzi wtedy do odwodnienia.
W celu lepszej kontroli glikemii u osób starszych ze współistniejącymi chorobami konieczna jest dieta indywidualnie dobrana przez dietetyka lub lekarza. Zalecenia dietetyczne w różnych jednostkach chorobowych nierzadko się wzajemnie wykluczają. Należy mieć również na uwadze indywidualne preferencje smakowe, ponieważ stare przyzwyczajenia do różnych potraw nie łatwo jest zamienić na zdrowsze wersje. Bardzo ważna jest rola edukacji żywieniowej na każdym etapie życia, ponieważ czasem już nawet małe zmiany mogą spowodować dobre efekty.
Jak uniknąć insulinooporności w podeszłym wieku?
Jednym z najprostszych sposobów jak uniknąć insulinooporności w starszym wieku jest trzymanie zdrowej, zbilansowanej diety i umiarkowanej aktywności fizycznej w młodszych latach. Insulinooporność to nie choroba, a zaburzenie funkcjonowania organizmu i może być odwracalna pod warunkiem wczesnego jej wykrycia. Ponieważ insulinooporność związana jest ze stanem zapalnym w organizmie dobrze jest spożywać tłuste ryby morskie 1-2 razy w tygodniu, zjadać garść orzechów czy nasiona raz dziennie oraz pieczywo smarować zamiast masłem to awokado. Warto również ograniczyć ilość spożywanego mięsa, zjadać pół kilograma warzyw i owoców na dzień, wybierać ciemne pieczywo, makarony z pszenicy durum i grube kasze. Mając zdrowe nawyki żywieniowe możemy zachować lepsze zdrowie na długie lata.
Podsumowanie
Insulinooporność to temat zaburzenie metaboliczne coraz częściej rozpoznawane w gabinetach dietetycznych oraz lekarskich. Może się ona rozwinąć prawie w każdym wieku i nie należy jej bagatelizować. Wzrost wagi ciała i zwiększona ilość tkanki tłuszczowej powodują powstanie oporności tkankowej na działanie insuliny, a następnie może to prowadzić do rozwoju zespołu metabolicznego.
Pomimo iż, wciąż nie wiemy o niej jeszcze wszystkiego to jesteśmy pewni, że zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, występowanie chorób współistniejących, nadwaga i otyłość w znaczący sposób wpływają na przebieg leczenia insulinooporności.
Wczesne rozpoznanie insulinooporności oraz jej skuteczna terapia u osób starszych ma duże znaczenie pod kątem zmniejszenia ryzyka chorób sercowo- naczyniowych, może poprawić komfort życia oraz ograniczyć ilość zażywanych leków. Nigdy nie jest za późno aby nauczyć się zdrowo jeść, ważne są chęci i wytrwałość w swoich postanowieniach. Bycie aktywnym seniorem skutecznie pomaga utrzymać lepszy stan zdrowia i dobre samopoczucie psychiczne.
Bibliografia:
- Modzelewska, M. Szelachowska, A. Zonenberg, I. Kinalska: Tiazolidinediony a insulinooporność, Diabetologia Praktyczna 2002, tom 3, nr. 4;
- M. Ferrara, A. P. Goldberg :Przewidywanie insulinooporności u mężczyzn w starszym wieku z nieprawidłową tolerancją glukozy- ograniczona wartość oceny modelu homeostazy, Diabetologia Praktyczna, 2001, tom 2, nr 4, 299-305;
- Karolkiewicz, Ł. Pilaczyńska-Szcześniak, H. Elegańczyk-Kot, A. Nowak, Z.Kasprzak, M. Lawendowska Katedra Fizjologii, Biochemii i Higieny Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu: Wskaźnik masy ciała a insulinooporność oraz parametry stresu oksydacyjnego u kobiet w podeszłym wieku, Gerontologia Polska 2009; 17, 2: 64–70;
- Januszkiewicz-Caulier , M. Mossakowska., T. Zdrojewski i wsp.: Cukrzyca i jej powikłania w podeszłym wieku. w: Mossakowska M., Więcek A., Błędowski P., red: Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Termedia, 2012:169-179;
- Koziarska-Rościszewska :Cukrzyca u osób starszych. Diagnostyka, leczenie, prewencja powikłań, http://a.umed.pl/geriatria/pdf/grant_edukacyjny_Merck_Cukrzyca.pdf;
- http://diabetologiaonline.pl/lekarz_diabeto_adoz,info,85.html, dostęp z dnia 14.01.2021r.
