Insulinoma, to hormonalnie czynny nowotwór, który jest ściśle związany z hipersinsulinemią oraz z nawracającymi stanami hipoglikemii. Czym dokładnie charakteryzuje się insulinoma, jakie powoduje objawy i jak wygląda jego leczenie?
Insulinoma- czym jest?
Insulinoma (guz insulinowy, wyspiak trzustki) to nowotwór wywodzący się z komórek beta wysp trzustkowych, który wytwarza insulinę. Związany z tym nadmiar insuliny prowadzi do spadku poziomu glukozy we krwi oraz pojawienia się nawracających objawów hipoglikemii, czyli niedocukrzenia. Insulinoma jest najczęstszym, hormonalnie czynnym guzem neuroendokrynnym trzustki. Insulinoma, poza insuliną wydziela również peptyd C, rzadziej proinsulinę. Guz ten jest najczęstszą przyczyną hipoglikemii spowodowanej endogennym hiperinsulinizmem.
Historia poznania tego nowotworu sięga 1927 roku, gdy po raz pierwszy stwierdzono związek pomiędzy objawami hiperinsulinemii, a obecnością guza trzustki. Wcześniej wielu chorych z objawami insulinoma leczono z powodu padaczki lub zaburzeń psychotycznych.
Insulinoma występuje z częstością 1 do 4 przypadków na milion osób. Średni wiek rozpoznania to około 50. rok życia, częściej chorują kobiety. Zwykle, w 90% przypadków są to guzy łagodne, jedynie około 10% to guzy złośliwe, które mogą przerzutować do narządów odległych.
Insulinoma – objawy
U większości chorych objawy nie wynikają z miejscowego wzrostu guza (jego średnica zwykle nie przekracza 2 cm) lecz są konsekwencją nawracających hipoglikemii. W związku z tym najczęstszymi objawami są:
- Znaczne osłabienie
- Nadmierna potliwość,
- Napadowe uczucie głodu,
- Kołatanie serca,
- Podwójne widzenie, okresowe zaburzenia ostrości widzenia
Znacznie rzadziej występują zmiany w zachowaniu, zaburzenia świadomości i pamięci. U około 12% chorych występuje utrata przytomności z napadem drgawek. U około 20%- 40% chorych zwiększeniu ulega masa ciała. Hipoglikemia najczęściej pojawia się wiele godzin po posiłku, często w nocy. W najcięższych przypadkach może pojawić się w krótkim czasie (do 2 h) po posiłku.
Objawy mogą być sprowokowane bądź nasilone przez aktywność fizyczną, alkohol, dietę niskokaloryczną, stosowanie pochodnych sulfonylomocznika.
Charakterystyczna w przypadku wyspiaka trzustki wydzielającego insulinę, jest triada objawów (triada Whipple’a), czyli:
- Występowanie objawów podczas głodzenia
- Udokumentowane obniżenie glikemii podczas występowania objawów
- Ustępowanie objawów po podaniu węglowodanów
Insulinoma – rozpoznanie i leczenie
Kluczowe do rozpoznania insulinomy jest stwierdzenie obecności hipoglikemii z jednoczesnym utrzymywaniem się nieproporcjonalnie wysokiego stężenia insuliny we krwi. Najpewniejszym testem rozpoznawczym jest próba głodowa, polegająca na oznaczaniu stężenia glukozy, insuliny i peptydu C u pacjenta pozostającego na czczo przez 72 godziny.
W diagnostyce różnicowej bierze się pod uwagę wszystkie stany prowadzące do objawów hipoglikemii takie jak np.: hipoglikemia po lekach hipoglikemizująych, hipoglikemia reaktywna, hipoglikemia autoimmunologiczna, hipoglikemia spowodowana niewydolnością wątroby i inne.
W celu określenia lokalizacji wyspiaka trzustki – co jest dość trudne, bo tak jak wcześniej wspomniano, są to guzy małe, zwykle w 80% przypadków o średnicy poniżej 2 cm- wykonuje się badania takie jak: USG, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, selektywną arteriografię, scyntygrafię receptorową, USG śródoperacyjne.
Podstawową metodą leczenia jest leczenie operacyjne, podczas którego zostaje usunięty guz. Przed leczeniem operacyjnym stosowane jest leczenie objawowe w oparciu o leki zapobiegające hipoglikemii oraz częste spożywanie regularnych posiłków, również w godzinach nocnych. W przypadku obecności przerzutów czy guzów mnogich leczenie operacyjne może być poprzedzone zastosowaniem innych metod leczniczych np. chemioterapii.
Prawidłowe postępowanie diagnostyczne oraz terapeutyczne powoduje całkowite wyleczenie u 90-95% chorych. Zarówno diagnostyka, jak i leczenie guzów typu insulinoma powinny mieć miejsce w wyspecjalizowanych ośrodkach, przy współpracy wielu specjalistów, m.in.: endokrynologa, gastroenterologa, chirurga, onkologa, histopatologa, radiologa, specjalisty medycyny nuklearnej.
Bibliografia:
- Marek B. i in.: Insulinoma — diagnostyka i leczenie. Endokrynologia Polska 2007; 58(1).
- Matej A. i in.: Glycemic control in patients with insulinoma. HORMONES 2016; 15(4):489-499.
- Okabayashi T. i in.: Diagnosis and management of insulinoma. World J Gastroenterol 2013; 19(6): 829-837
- Rogowicz-Frontczak A.: Insulinoma- obraz kliniczny. Wykład w ramach konferencji naukowej: „Insulinooporność – nowe wyzwania, nowe rozwiązania”,15.05.2021.
