Czy miałeś kiedyś takie wrażenie, że:

• ręce zaczynają Ci drżeć?
• oblewają Cię zimne poty, pomimo, że nie wykonujesz żadnych ćwiczeń?
• jesteś poddenerwowany a serce szybko Ci kołacze?
• masz problemy z koncentracją… i tak zwaną ”mgłę mózgową”?

Takie objawy stosunkowo rzadko przytrafiają się osobom zdrowym, ale to tylko jedne z nielicznych objawów, które mogą się przytrafić osobom chorującym na cukrzycę.

HIPOGLIKEMIA

HIPOGLIKEMIA (łac. Hypoglycaemia) zwana inaczej niedocukrzeniem lub „ZMORĄ CUKRZYKA” jest jednym z objawów cukrzycy, z czego częściej towarzyszy cukrzycy typu 1 niż typu 2. Pojawia się w momencie niedoboru glukozy we krwi, kiedy cukier spada poniżej 70 mg/dl. Jej przebieg i skutki mogą być bardzo groźne dla zdrowia i życia.

OBJAWY HIPOGLIKEMII

Objawy hipoglikemii zwykle dzieli się na dwa rodzaje:

• Objawy wynikające z mechanizmów obronnych organizmu np. spowodowane działaniem adrenaliny, usiłujących podnieść stężenie glukozy we krwi (zwane objawami układu autonomicznego współczulnego).

Wśród typowych objawów mogą pojawić się: niepokój, zlewne poty, tachykardia, drżenie rąk, wzrost napięcia mięśniowego, rozszerzone źrenice.

• Objawy pochodzące z mózgu spowodowane niedoborem glukozy w ośrodkowym układzie nerwowym (zwane objawami neurloglikopenii).

Wśród objawów mogą pojawiają się : zaburzenia koordynacji ruchowej, drgawki, senność, śpiączka, podwójne widzenie, zaburzenia oddechu, zaburzenia krążenia oraz „endokrynny zespół psychotyczny” (depresja, dysforia, splątanie, zaburzenia koncentracji).

Z uwagi na fakt, że od ponad 20 lat choruję na cukrzycę insulino-zależną i przeżyłam już niejedną hipoglikemię, podzielę się z Wami swoimi doświadczeniami i odczuciami jakie towarzyszą mi przy spadkach cukrów. Dodatkowo podpowiem co robić, aby ich unikać.

GŁÓWNE PRZYCZYNY HIPOGLIKEMII

W cukrzycy typu 1 wśród głównych przyczyn hipoglikemii wymienia się:

• źle dobraną dawkę insuliny,
• zbyt mało jedzenia albo pominięcie posiłku,
• niejedzenie, pomimo pojawiających się wczesnych objawów hipoglikemii,
• często pojawiające się hipoglikemie, które powodują opróżnienie „zmagazynowanej” w organizmie rezerwy glukozy,
• intensywny wysiłek fizyczny bez odpowiedniego „zabezpieczenia” energetycznego,
• spożycie alkoholu (np. piwo) bez dodatkowej kontroli glikemii.

Istnieje szereg powodów, dla których poziom glukozy we krwi może się zmniejszać nawet u osób bez cukrzycy. Na przykład wpływa na to wykonywanie intensywnego wysiłku fizycznego przez długi czas czy długotrwała głodówka.

Hipoglikemie pojawiają się także w przypadku przyjmowania niektórych leków takich jak np.:

• pochodne sulfonylomocznika, które podbudzają trzustkę do produkcji insuliny,
• przeciwdepresyjnych (inhibitor oksydazy monoaminowej MAO),
• regulujących ciśnienie krwi (Beta-adrenolityki).

W większości przypadków przy występowaniu tego rodzaju niedocukrzeń powinien zadziałać naturalny system obronny organizmu. Niestety w cukrzycy tupu 1 nie jest to już takie „proste”.

STĘŻENIE GLUKOZY WE KRWI A OBJAWY HIPOGLIKEMII

Objawy hipoglikemii mogą być nierozpoznawane przez osobę chorującą na cukrzycę, zwłaszcza, gdy jej uwaga jest skupiona na czymś innym. Przykładowo, niektórzy podają, że rzadziej rozpoznają niedocukrzenie, gdy są w pracy, niż gdy odpoczywają w domu. Ponad 80% dzieci skupionych na zabawie zazwyczaj nie rozpozna objawów niedocukrzeń.
Mózg ma “wbudowany” rodzaj glukometru (narzędzia do mierzenia cukry) który uruchamia reakcje obronne organizmu i zwiększa stężenie glukozy we krwi. Niemniej jednak mechanizm ten zadziała przy pewnych odpowiednich warunkach zależnych m.in. od stężeń glukozy we krwi w ostatnim czasie, częstości występowania epizodów niedocukrzeń u chorego, wysokości hemoglobiny glikowanej (HbA1c), zawartości makroskładników (węglowodanów, białek i tłuszczy) dostarczanych w posiłkach i wielu jeszcze innych czynników.

RODZAJE HIPOGLIKEMII

• Hipoglikemii łagodna

Łagodna hipoglikemia jest w przypadku, gdy cukier jest na poziomie 65-70 mg/dl.

Co wtedy czuję?
U mnie jako osoby z dobrze wyrównaną cukrzycą lekkie niedocukrzenia zazwyczaj nie dają żadnych odczuć. Samodzielne leczenie jest możliwe a glikemia łatwo ulega normalizacji. Wystarczy wtedy zjeść coś co zawiera łatwoprzyswajany cukier prosty (glukozę) lub produkty żywnościowe, które zawierają węglowodany proste takie jak: soki, napoje słodzone, słodycze. Warto po ok. 15-30 minutach ponownie zbadać poziom glikemii we krwi, aby sprawdzić czy wrócił już na bezpieczny poziom.

• Hipoglikemia umiarkowana

Pojawia się, gdy cukier jest na poziome 50-65 mg/dl

Co wtedy czuję?
Mój organizm daje pewne objawy ostrzegawcze. Trzeba być świadomym swojej choroby, aby można je było rozpoznać. Drżą ręce, ciało oblewają zimne poty, odczuwam głód pomimo zjedzenia niedawno posiłku. Dodatkowo może pojawić tak zwana „mgła mózgowa”, problemy z koncentracją oraz opóźnione reakcje.

Podobnie jak w przypadku lekkiego niedocukrzenia należy zjeść coś słodkiego lub napić się soku. Dobrze sprawdza się w takich przypadkach glukoza w formie pastylek lub żelu (dostępne w aptekach), które w szybki sposób podnoszą cukier. Czasami wymagana jest pomoc osoby trzeciej, zwłaszcza kiedy hipoglikemia utrzymuje się w organizmie przez dłuższy czas bez podjęcia stosownych działań.
Przy takim spadku cukru warto zjeść również coś, co zawiera węglowodany złożone np. kanapkę z ciemnego pieczywa oraz zmierzyć cukier po ok 15-30 minutach. Pozwoli nam to uniknąć ponownej hipoglikemii w najbliższym czasie.

• Hipoglikemia nieuświadomiona

Hipoglikemia nieuświadomiona pojawia się kiedy cukier jest w okolicach 40 – 50 mg/dl. Doświadczasz objawów pochodzących z mózgu (neuroklinicznych) bez żadnych objawów ostrzegających wcześniej, objawów autonomicznych (wegetatywnych).

Co wtedy czuję?
Pojawiają się zaburzenia koncentracji, logicznego myślenia, błądzący wzrok oraz problemy z zapanowaniem nad własnym ciałem. Dla osób, które mnie znają i obserwują od razu wiedzą, że coś jest nie tak. Najskuteczniej działa podanie wtedy glukozy – w formie pastylek lub żelu, dostępnych w aptekach. 1 opakowanie to ok. od 2 do 4 WW czyli wymienników węglowodanowych, co skutecznie podniesie cukier.

• Ciężka hipoglikemia

Pojawia się w momencie, kiedy cukier spada poniżej 40 mg/dl a na glukometrze pojawia się LO. Przy tak niskich cukrach mózg nie pracuje prawidłowo. Mogą pojawić się zaburzenia świadomości, mowy, koncentracji, brak kontaktu wzrokowego. Silne drgawki przypominające czasami atak padaczki są oznaką bardzo niskiego (poniżej 20 mg/dl) poziomu cukru we krwi. Najgorsze kiedy ciężka hipoglikemia pojawia się w nocy. W trakcie snu objawy hipoglikemii mogą pozostać niezauważone, co stanowi duże ryzyko dla życia i zdrowia. Mówiąc wprost można już się nie obudzić.

Dlatego w takich przypadkach wymagana jest pomoc osoby trzeciej, która szybko zadziała a co najważniejsze – będzie wiedziała co i jak to zrobić.

W trakcie ciężkich hipoglikemii, zarówno tej z utratą przytomności jak i bez utraty przytomności, każda minuta jest cenna. Tego rodzaju niedocukrzenie powinno być leczone glukagonem bądź dożylnym podaniem glukozy.
W przypadku, gdy osoba z najbliższego otoczenia nie umie udzielić nam odpowiednio pomocy – należy wezwać pogotowie. Przy zaburzeniach świadomości nie powinno się podawać pacjentowi nic do picia ani jedzenia, by podnieść cukier, ponieważ istnieje duże ryzyko zadławienia się.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego po tak ciężkich atakach hipoglikemii, stężenie glukozy przez okres co najmniej kilku tygodni, powinno być wyższe. Pozwoli to chociaż częściowo przywrócić odczuwanie objawów hipoglikemii i zapobiec jej występowaniu w przyszłości.

JAK UNIKAĆ HIPOGLIKEMII?

• Regularnie kontrolować glikemie co pozwoli wyłapać drobne spadki cukru poniżej normy. Bardzo przydatne są do tego systemy do ciągłego monitorowania (CGM) lub skanowania (FGM) glikemii, ale niestety kosztowne.
• Racjonalnie się odżywiać dostarczając pełnowartościowych posiłków zawierających min. węglowodany złożone.
• Nigdy nie podawać insuliny na „oko” bez wcześniejszej kontroli poziomu cukru we krwi. Insulina powinna być odpowiednio dobrana do posiłku oraz zgodnie z określonym zapotrzebowaniem.
• Zawsze mieć ze sobą coś słodkiego – słodki sok lub baton, cukier w formie pastylek lub żelu, coś co szybko podniesie cukier.
• Edukować i informować osoby z otoczenia o swojej chorobie oraz sposobach rozpoznawania subtelnych i nietypowych zwiastunów hipoglikemii.

To właśnie często od takich osób zależy nasze życie…

Bibliografia

• Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego
• „Assessment and management of hypoglycemia in children and adolescents with diabetes”-  ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2014 Compendium
• „Cukrzyca Typu I u Dzieci, Młodzieży i Dorosłych – Jak zostać ekspertem w dziedzinie swojej cukrzycy ”, Ragnar Hanas , 2010 r