Witamina K – potrzeba suplementacji: prawda czy mit?

W telewizji, radiu, w gazetach i na bilboardach- wszędzie słyszymy o tym, że witaminę D należy suplementować z witaminą K2MK7. Połączenie obu ma dawać najlepsze wyniki wchłanialności. Czy rzeczywiście przy suplementacji witaminą D potrzebujemy dodatku witaminy K?

‘‘Witamina D + witamina K + wapń to trójkąt dla zdrowych kości!’’.

Witamina K należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Została odkryta w 1929 roku. Autorem tego odkrycia jest duński biochemik Henrik Dam. Za jej odkrycie oraz ustalenie jej struktury chemicznej otrzymał w 1939 roku nagrodę Nobla.

W postaci naturalnej witamina K występuje w 2 formach: K1 uzyskane z liści lucerny i K2 uzyskaną   z mięsa rybiego. K3 to syntetyczny analog witaminy K, który pełni rolę jej prowitaminy.

Witamina K1 (filochinon) po raz pierwszy została wyodrębniona z liści lucerny w 1939 roku. W temperaturze pokojowej to jasnożółta, oleista ciecz. Wchłaniana jest w górnej części jelita cienkiego.

Witamina K2 (menachinony) to związki wytwarzane przez niektóre drobnoustroje (w organizmie człowieka wytwarzana jest przez bakteryjną florę jelita cienkiego, a dokładnie przez szczepy: Bacterioides, Enterobacter, Veillonella, Eubacterium lentum).

Witamina K3 (menadion)  to witamina syntetyczna i nie występuje w przyrodzie, której tempetarura topienia to 105C. W dużej dawce może wywołać anemię hemolityczną oraz żółtaczkę. Jest toksyczna dla wcześniaków oraz noworodków.

Rola witaminy K

• Jest niezbędną do prawidłowego funkcjonowania układu krzepnięcia krwi;
• bierze udział w formowaniu tkanki kostnej;
• ma właściwości antybakteryjne – przeciezapalne, przeciwgrzybicze, przeciwbólowe;
• badania dowodzą, że odgrywa istotna rolę w profilaktyce choroby niedokrwiennej serca.

Witamina K występuje w wielu produktach spożywczych a jej niedobory występują bardzo rzadko. Znaczną cześć dobowego zapotrzebowania pokrywana jest z diety, K2 produkowana jest przez florę jelitową.

Niedobór witaminy K może towarzyszyć niektórym jednostkom chorobowym takim, jak np. choroby wątroby, niedożywienie, zaburzenia wchaniania czy podczas choroby nowotworowej. Schorzenia przewodu pokarmowego, biegunki czy długotrwała antybiotykoterapia sprzyjają niedoborom.

Źródło witaminy K i zapotrzebowanie

Witamina K wytwarzana jest w procesie fotosyntezy. Źródłem witaminy K są głównie produkty pochodzenia roślinnego, zwłaszcza zielone liście roślin. Ilość witaminy K w liściach jest proporcjonalna do zawartości chlorofilu. Rośliny bezchlorofilowe nie zawierają witaminy K.  Bogatym źródłem witaminy K1 jest szpinak, kalafior, kapusta, brukselka, sałata czy zielona herbata. Z grupy produktów zwierzęcych w niewielkich ilościach zawiera ją: wątroba, jaja, mleko, masło, mięso.

Japoński przysmak NATTO  (fermentowane ziarna soi) są bogatym źródłem witaminy K.

Zapotrzebowanie na witaminę K zależy od wielu czynników i jest małe; dzienna racja pokarmowa zapewnia potrzeby organizmu.

Według norm żywieniowych dla populacji polskiej z  2017 roku norma na witaminę K (μg /osobę/dobę) to 65 μg dla mężczyzn i 55μg dla kobiet oraz kobiet w ciąży i karmiących.

Niedobór witaminy K prowadzi do obniżenia w osoczu krwi czynników krzepnięcia, w wyniku czego dochodzi do zaburzenia procesu krzepnięcia. W konsekwencji wzrasta skłonność do krwawienia i powstawania sińców.

Brak jest badań na temat spożycia i odżywienia witaminą K w populacji polskiej.

Suplementacja i interakcje z lekami

Obecnie rynek farmaceutyczny oferuje wiele preparatów do suplementacji witaminy K, większość z nich zawiera tą witaminę w  połączeniu z innymi witaminami i pierwiastkami takimi, jak witamina D3 czy wapń oraz magnez.

Należy zachować ostrożność przy suplementacji witaminy K u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe, ponieważ osłabi ona ich działanie.  Osoby przyjmujące warfaryne (antagonista witaminy K) powinny skonsultować suplementację z lekarzem; witamina K może zakłócić działanie leku.

Teza o synergicznym działaniu waminy D3 i witaminy K, oraz w efekcie odpowiednim wykorzystaniu wapnia w mineralizacji kości i ochrona przed wystąpieniem steoperozy, nie znalazła potwierdzenia w badaniach klinicznych. Do dziś nie ma oficjalnych rekomendacji i zaleceń jakoby jednoczesna suplementacjia obu tych witamin mogła przynosić wymierne korzyści zdrowote.

Zalecana jest ostrożność przy stosowaniu syntetycznych preparatów witaminy K, ponieważ zbyt duże dawki mogą mieć niekorzystny wpływ na pracę wątroby, a u noworodków być przyczyną: anemii hemolitycznej, żółtaczki i hiperbilirubinemi.

Często ulegamy reklamie i trudno się temu dziwić  – co 4 reklama telewizyjna to reklama produktów zdrowotnych i leków. Pamiętajmy jednak, że suplement diety nie jest lekiem i wiele preparatów dostępnych na rynku nie posiada żadnych badań naukowych potwierdzających ich skuteczność. Z raportu NIK z 2017 roku wynika, że blisko 90% z nas korzysta z suplementów diety. Polska to jeden z większych rynków suplementów na świecie i jego wartość stale rośnie.

Jeśli Twoją dieta jest dobrze zbilansowana i dbasz o florę bakteryjną to nie potrzebujesz suplementować witaminy K (jeżeli masz wątpliwości zawsze możesz zbadać jej poziom w laboratorium diagnostycznym). Jedz zielono i różnorodnie oraz dbaj o swój mikrobiom. Witamina K jest przereklamowana a jej obecność np. w preparacie z witaminą D zwiększa kilkukrotnie jego cenę.

Jeśli jednak zdecydujesz się na suplement diety, skorzystaj z porady farmaceuty. Pamiętaj ‘suplement diety nie może być stosowany jako substytut zróżnicowanej diety’.

Bibliografia:

1. Dietetyka, żywienie zdrowego i chorego człowieka, Ciborowska H., Rudnicka A., PZWL, Warszawa 2016, str.143-146
2. Vitamin K, [in:] Vitamin and mineral requirements in human nutrition: report of a joint FAO/WHO expert consultation on Human Vitamin and Mineral Requirements, 1998, p.108-126
3. Normy żywienia dla populacji polskiej pod rekacja Mirosława Jarosza, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017
4. Vitamin K and metabolic bone disease, Vermeer C., Knapen M.H., Schurgers L.J., 1998, p. 424-426.
5. Wpływ proktokolektomii odtwórczej na niedobór witaminy K, Waraczewski K. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu, 2013, str. 5-11
6. Witaminy i mikroelementy. Przewodnik USP, praca zbiorowa, Warszawa 1998.
7. Conly J.M, Stein K., The production of menaquinones (vitamin K2) by intestinal bacteria and their role in maintaining coagulation homeostasis, Progress in food and nutrition science, 1992, 16 (4), 308 -316
8. Blog farmaceuty Pan Tabletka, Marcin Korczyk, pantabletka.pl/witamina-k; dostęp 18.11.2018
9. Interna, Szczeklik Andrzej, Medycyna Praktyczna,  eMPendium
10. Raport KRRiTv Emisja przekazów handlowych produktów zdrowotnych i leków w programach telewizyjnych