Zespół policystycznych jajników jest enokrynopatią wykazującą objawy zaburzeń metabolicznych jak również hormonalnych, będących ze sobą ściśle powiązanych. Leczenie w pierwszej kolejności powinno obejmować metody niefarmakologiczne i skupiać się na analizie modyfikowalnych czynników stylu życia tj. redukcji masy ciała, wdrożeniu umiarkowanej aktywności fizycznej, dietoterapii oraz suplementacji. W poprzedniej części artykułu [link] przedstawiono obraz kliniczny PSCOS, czynniki ryzyka oraz omówiono zalecenia żywieniowe. Poniższy artykuł skupia się na omówieniu suplementacji, którą można rozważyć po zdiagnozowaniu tego schorzenia w celu uzyskania lepszych efektów terapeutycznych.

Wybór suplementacji w Zespole Policystycznych Jajników

Suplementacja powinna być skonsultowana i dobrana przez lekarza prowadzącego i stanowić uzupełnienie przeciwzapalnej, nieprzetworzonej, gęsto odżywczej diety o niskim ładunku glikemicznym.

Do składników zasługujących na szczególną uwagę należą m.in.:  inozytol, kwasy tłuszczowe omega 3, witamina D3,kwas foliowy, NAC.

Witamina D

Głównym źródłem witaminy D jest jej synteza w skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego, suplementacja oraz dostarczenie z dietą, choć istnieje niewiele jej źródeł, do których należą m.in. ryby, mleko, masło. W krajach europejskich z dietą można dostarczyć około 2,5 – 4 ug witaminy D, co stanowi około 3- 5 % dziennego zapotrzebowania. Na syntezę witaminy D w skórze wpływają: szerokość geograficzna, pora roku, stosowanie kremów z filtrem UV, warunki atmosferyczne czy ubiór.

Badania wskazują na wpływ niedoboru witaminy D, a występowaniem niektórych objawów w PCOS takimi jak insulinooporność, hirsutyzm, niepłodność. Jak wiadomo receptory tej witaminy zlokalizowane są w różnych tkankach w naszym organizmie, także w jajnikach, gdzie kalcitrol – aktywna forma witaminy D – stymuluje produkcję hormonów (estradiolu, progesteronu, estronu). Przypuszcza się, że wpływ witaminy D na rozwój i przebieg PCOS odbywa się poprzez transkrypcję genów, tym samym wpływając na metabolizm insuliny i regulację płodności.

Niedobór witaminy D wiąże się z rozregulowaniem metabolizmu wapnia, który wpływa na spowolnienie, a nawet zahamowanie dojrzewalnia pęcherzyków jajnikowych, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń miesiączkowania i ograniczenia płodności. Co więcej, dysregulacja gospodarki wapniowej narusza równowagę wapniową w komórkach β-trzuski, tym samym prowadząc do nieprawidłowego wydzielania insuliny. W jednym z badań przeprowadzonym wśród kobiet zmagających się z PCOS i poddanym zapłodnieniu in vitro zaobserwowano wyższą skuteczność wśród kobiet, które charakteryzowały się wyższym stężeniem 25(OH)D w płynie pęcherzykowym. W innym badaniu, w którym grupą badawczą również były kobiety z PCOS stwierdzono znaczące obniżenie stężenia glukozy na czczo oraz po obciążeniu jako efekt suplementacji witaminą D. Wykazano, iż najbardziej optymalne stężenia witaminy do obniżenia insulinooporności mieszczą się w przedziale 32 – 47,6 ng/ml.

Biorąc pod uwagę różne aspekty zdrowotne, zalecane jest, aby wdrożyć suplementację witaminą D u kobiet zmagających się z PCOS do momentu osiągnięcia odpowiedniego stężenia >30ng/ml, które zdaje się być najbardziej korzystne dla jej działania.

Inozytol

Inozytol jest organicznym związkiem chemicznym, zaliczanym do witamin z grupy B, odgrywającym między innymi istotna rolę w procesie prawidłowego dojrzenia oocytów. W wielu badaniach naukowych wykazał on pozytywne działanie w zespole policystycznych jajników poprzez obniżenie stężenia prolaktyny, hormonu luteinizującego (LH) oraz regulacji poziomu LH/FSH (hormonu folikulotropowego). Co więcej suplementacja inozytolem wskazała na poprawę insulinowrażliwości oraz wpłynęła na regularne występowanie owulacyjnych cykli miesiączkowych, obniżenie testosteronu oraz DHEA, zmniejszenie objętości jajników i objawów hirsutyzmu oraz zwiększenie stężenia progesteronu w fazie lutealnej.

Do najczęstszych postaci inozytolu należą myo-inozytol oraz D-chiro-inozytol. Badania wskazują, że łączenie obu postaci inozytolu w odpowiednich proporcjach zdaje się przynosić lepsze rezultaty terapeutyczne, zarówno wśród kobiet z prawidłową masą ciała jak również wśród kobiet otyłych. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje suplementację inozytolu (Inofolic), występującego w postaci proszku, zawierającego 2 g inozytolu z 200 ug kwasu foliowego w jednej saszetce. Celem uzyskania poprawy parametrów metabolicznych i endokrynologicznych oraz przywrócenia regularnej owulacji zaleca się stosowanie preparatu 2 razy dziennie po jednej saszetce.

Należy podkreślić, iż w celu uzyskania jak najlepszych rezultatów terapeutycznych dawka inozytolu powinna zostać dobrana indywidualnie po oznaczeniu jego poziomu w organizmie.

Dostarczenie inozytolu z dietą jest możliwe, poprzez spożywanie jego głównych źródeł, do których należą między innymi: ziarna, nasiona roślin strączkowych i oleistych i jest to średnio 1 g w postaci myo-inozytolu.

Kwasy Omega-3

Suplementacja kwasami omega-3 powinna stanowić podstawę codziennej suplementacji, nie tylko u kobiet zmagających się z PCOS. Badania wskazują, iż podaż kwasów omega-3 może przyczyniać się do zmniejszenia stężenia testosteronu w surowicy oraz wolnego testosteronu, a to z kolei ma korzystny wpływ na regulację cykli menstruacyjnych. Podaż kwasów omega-3 wpływa również korzystnie na profil lipidowy.

Kwas foliowy

Kwas foliowy stanowi jeden z koenzymów, które biorą udział w metabolizmie homocysteiny. Jego niedobór wiąże się z zahamowaniem proliferacji i wzrostu komórek, tym samym zaburzając syntezę kwasów nukleinowych i powodując wzrost homocysteiny.

Hiperhomocysteinemia wiąże się z negatywnym wpływem na rozród poprzez zaburzenia interakcji między komórką jajową a plemnikiem oraz może wywierać negatywny wpływ na przebieg ciąży utrudniając mechanizm implantacji zapłodnionego jaja i przyczyniać się do zahamowania wzrostu płodu. Prawidłowe dostarczanie kwasu foliowego wpływa na zwiększenie ilości dojrzewających komórek jajowych.

NAC

Związkiem, na który również należy zwrócić uwagę w przypadku zdiagnozowanego PCOS jest NAC, czyli N – acetylocysteina. Do głównych zalet jego stosowania należy poprawa wrażliwości insulinowej tkanek obwodowych, obniżając poziom insuliny, wpływ na produkcję glutationu, czyli jednego z głównych przeciwutleniaczy oraz korzystny wpływ na jakość komórek jajowych. Dostarczenie N – acetylocysteiny z dietą jest niezwykle ciężkie, ze względu na niską zawartość w produktach spożywczych. Badania wskazują, iż najlepsze efekty terapeutyczne powoduje połączeniu N – acetylocysteiny razem z cytrynianem klomifenu, czyli lekiem pierwszego rzutu w leczeniu niepłodności przy PCOS.

Podsumowanie

Należy podkreślić, że suplementacja powinna stanowić uzupełnienie indywidulanie dobranej terapii, uwzględniającej głównie: wiek, status prokreacyjny, obecny stan zdrowia i opierać się m.in. na zbilansowanej, przeciwzapalnej diecie o niskim ładunku glikemicznym, umiarkowanej aktywności fizycznej, eliminacji stresu oraz uregulowaniu rytmu dobowego.

Aleksandra Gołuch
dietetyk kliniczny – położna
dietetykpolozna@gmail.com