Nadwaga i otyłość są jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych w dzisiejszych czasach. Są one głównym czynnikiem ryzyka w przypadku wielu chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, niedokrwienna choroba serca, choroby zwyrodnieniowe kości i stawów, a także niektóre nowotwory. Otyłość jest stanem, w którym ilość energii dostarczonej do organizmu, przewyższa jej zużycie. Charakteryzuje się ona zwiększoną ilością tkanki tłuszczowej w organizmie, co wpływa niekorzystnie na stan zdrowia. Przyczyny otyłości są wieloczynnikowe, zaliczamy do nich np. czynniki genetyczne, środowiskowe oraz psychospołeczne [1]. Obserwuje, się jednak, że część populacji mimo stosowania zbliżonej diety, jest mniej podatna na przyrost masy ciała i występowanie zaburzeń metabolicznych [2,3]. Wyniki badań z ostatnich lat pokazują, że otyłość może mieć związek z zaburzeniami mikrobioty jelitowej [4]. Osoby szczupłe mają inni skład mikrobioty jelitowej, aniżeli osoby otyłe. Ley i wsp., którzy przebadali 15 otyłych osób, zauważyli u nich spadek liczebności Bacteroidetes oraz wzrost liczebności Firmicutes w obrębie ich mikrobioty jelitowej [7]. Jednakże, na wstępie należy zaznaczyć, iż nie jesteśmy otyli dlatego, że mamy nieodpowiednią mikrobiotę. To nasza zła dieta doprowadza do tego, że skład mikroorganizmów jest zaburzony i dopiero te dysproporcje przyczyniają się do problemów z masą ciała.
Układ pokarmowy człowieka jest skolonizowany przez drobnoustroje, głównie bakterie. W zależności od odcinka przewodu pokarmowego, różnią się one ilością oraz rodzajem. Najmniej bakterii występuje w żołądku z uwagi na kwaśne środowisko, natomiast najwięcej bakterii obserwujemy w jelicie grubym. Bakterie komensalne uczestniczą we wzroście i dojrzewaniu komórek jelita, wpływają na funkcję układu immunologicznego oraz motorykę przewodu pokarmowego, biorą udział także w rozkładzie toksyn w naszym organizmie oraz syntezie ważnych witamin [5]. Przez całe nasze życie nasza mikrobiota jelitowa ulega zmianie, m.in. w zależności od sposobu odżywiania, warunków życia, przyjmowanych lekarstw i antybiotyków. Najistotniejszym z czynników wpływających na skład mikroflory jelitowej jest dieta. Tymczasem pamiętając o zdrowym odżywianiu siebie, zapominamy o „dokarmianiu” naszych bakterii jelitowych. Aby odżywić nasze bakterie, powinniśmy zastosować dietę bogatą w prebiotyki. Czyli substancje, które będą pożywką dla naszych bakterii. Rodzaje prebiotyków są bardzo różne, możemy tutaj mówić o błonniku pokarmowym, inulinie oraz skrobi opornej. Naturalnymi źródłami prebiotyków w pożywieniu będą: cebula, szparagi, karczochy, niedojrzałe banany, schłodzone ziemniaki, ryż.
Gdy nasza mikrobiota pozostaje w równowadze – bakterie chronią nasz organizm oraz spełniając wszystkie swoje funkcje. Natomiast zaburzenia homeostazy naszej mikrobioty w ilości, składzie oraz funkcji prowadzi do dysbiozy jelit. Skutkiem zaburzeń bariery jelitowej jest występowaniu tzw. zespołu jelita przesiąkliwego, czyli, potocznie mówiąc: nieszczelnego jelita. Zdarza się tak, że mimo niskokalorycznej diety, wzmożonego wysiłku fizycznego masa ciała nie spada lub jej spadek jest bardzo mały. Przyczyna tych problemów może leżeć właśnie w jelitach. Zespół jelita przesiąkliwego jest spowodowany nadmierną przepuszczalnością bariery jelitowej i może skutkować powstawaniem nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych w odpowiedzi na przenikające z jelita do krążenia większe białka pokarmowe. Wtedy nasz układ odpornościowy rozpoznaje białka pokarmów jako coś obcego i zaczyna z nimi walczyć jak z patogenami . Dochodzi wtedy do rozwinięcia alergii pokarmowej IgG-zależnej (którą możesz zbadań za pomocą badania ImuPro), która powoduje, że nawet z pozoru zdrowe pokarmy mogą u nas wywoływać reakcję zapalną. Objawami takiej reakcji zapalnej w organizmie może być puchnięcie, cellulit wodny, zwiększona masa ciała spowodowana zatrzymaniem się wody i inne jak migreny, problemy skórne, biegunki, zaparcia, wzdęcia.
Analizując doniesienia naukowe dotyczące wpływu mikrobioty jelitowej na otyłość, obiecująca jest możliwość zastosowania probiotyków i prebiotyków we wspomaganiu procesu odchudzania. Probiotyki − to szczepy bakterii, które mają udowodnione korzystne działanie na organizm gospodarza, prebiotyki natomiast to nieulegające trawieniu składniki żywności, które korzystnie działają na organizm gospodarza przez selektywną stymulację wzrostu i/lub aktywności jednego rodzaju lub ograniczonej liczby bakterii bytujących w okrężnicy. Probiotyki mogą wpływać na masę ciała u ludzi. W badaniu przeprowadzonym przez Kadooka i wsp. osobom otyłym podawano preparat probiotyczny zawierający Lactobacillus gasseri SBT2055 (LG2055) i zaobserwowano zmniejszenie otyłości brzusznej, masy ciała oraz innych parametrów związanych z nadwagą w porównaniu z osobami otrzymującymi placebo[6].
Pomimo tych obiecujących doniesień, nadal jednak jest za mało badań, aby jednoznacznie można było wdrożyć schemat postępowania probiotycznego u osób otyłych. Ograniczeniem jest także brak jednego konkretnego szczepu probiotycznyego, który może wpływać na redukcję masy ciała. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, suplementację pre- i probiotykami najlepiej dopasować indywidualnie do pacjenta. Pomocnym narzędziem diagnostycznym doboru celowanej probiotykoterapii może być dostępne na rynku polskim badanie składu mikroflory jelitowej- KyberKompakt Pro. Jest to badanie oznaczające ilościowo drobnoustroje występujące w jelicie,zarówno bakterie jak i grzyby. Ponadto w ramach badania KyberKompakt Pro oznaczane są takie parametry jak: ph oraz konsystencja kału. Nieinwazyjne badanie kału pozwala dobrać najefektywniejszy, celowany sposób leczenia probiotycznego. Szczególnie polecane jest osobom z zespołem metabolicznym nadwagą, nawracającymi infekcjami przewodu pokarmowego oraz w chorobach autoimmunologicznych.
Napisała: mgr Daria Rządkowska – dietetyk Instytutu Mikroekologii w Poznaniu. Absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu na kierunku Dietetyka. Swoją wiedzę pogłębia nieustannie poprzez liczne szkolenia i kursy. Dzięki temu nie tylko wzbogaca, ale również ugruntowuję swoje wiadomości nt. nadwrażliwości pokarmowych oraz mikrobioty jelitowej. Specjalizuje się w dietach eliminacyjnych, posiada doświadczenie w pracy z pacjentami z nadwagą oraz otyłością. Uczestniczyła, zarówno jako słuchacz i prelegent w warsztatach, szkoleniach i konferencjach dietetycznych.
- Żak-Gołąb A, Olszanecka-Glinianowicz M, Kocełak P, Chudek J. Rola flory jelitowej w patogenezie otyłości. Post Hig Med Dosw., 2014, 68
- Levin E, Keesey E. Defense of differing body weight set points in diet-induced obese and resistant rats. J. Physiol., 1998, 274: 412-419
- Tappy L. Metabolic consequences of overfeeding in humans. Curr Opin Clin Nutr Metab Care., 2004, 7: 623-628
- Cani D, Hoste S, Guiot Y, Delzenne M. Dietary non-digestible carbohydtates promote L-cell differentiation in the proximal colon of rats. J. Nutr., 2007, 98: 32-37
