Farmakoterapia w leczeniu otyłości-przegląd dostępnych leków

Otyłość to choroba, którą można i trzeba leczyć. Celem jej leczenia są przede wszystkim skuteczna i trwała redukcja masy ciała oraz zmniejszenie ryzyka rozwoju powikłań.

Nowoczesna farmakoterapia leczenia otyłości ma potwierdzoną badaniami skuteczność, a zarejestrowane w Polsce leki są bezpieczne i oprócz pomocy w redukcji masy ciała, niosą za sobą dodatkowe korzyści wpływające na poprawę jakości życia pacjentów. 

Czym jest otyłość? 

Otyłość jest chorobą przewlekłą, postępującą, bez tendencji do samoistnego ustępowania. Prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, w tym do zwiększonego ryzyka rozwoju poważnych chorób. 

Rozpoznanie otyłości 

Podstawową i uznaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) metodą diagnozowania otyłości jest współczynnik BMI (body mass index). Obliczamy go dzieląc masę ciała (kg) przez wzrost do kwadratu (m2).

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) u osób dorosłych otyłość rozpoznajemy przy wartości BMI ≥ 30,0 kg/m2. 

Otyłość – konsekwencje

Otyłość jest chorobą pociągającą za sobą wiele negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Jej bagatelizowanie może przyczynić się do rozwoju groźnych dla zdrowia i życia schorzeń.  

Dotychczas określono ponad 200 jej powikłań dotyczących wszystkich narządów i układów. Spośród licznych schorzeń, które są następstwem otyłości wymienić możemy m.in: 

• nadciśnienie tętnicze,

• cukrzycę typu II, 

• zaburzenia gospodarki lipidowej,

• choroby zwyrodnieniowe stawów, 

• niepłodność,

• depresję,

• nowotwory. 

Leczenie

Otyłość to choroba powodująca wiele powikłań, ale otyłość można i trzeba leczyć. 

Jednak pamiętajmy, leczenie otyłości nie polega na przechodzeniu na kolejną “dietę”, czy wyłącznie zwiększeniu aktywności fizycznej. Otyłość to stan zaawansowany, wymagający specjalistycznej pomocy i kompleksowego działania. 

Jak leczyć otyłość? 

W procesie leczenia otyłości często powinien uczestniczyć cały zespół specjalistów, który wielopłaszczyznowo wspiera pacjenta. To współpraca z doświadczonym w leczeniu otyłości lekarzem (tak, są tacy!) oraz jednocześnie najlepiej z dietetykiem. Dopiero wypracowując nowe nawyki żywieniowe, korzystając z odpowiednich leków i wprowadzając stopniowo aktywność fizyczną jesteśmy w stanie skutecznie wyleczyć się z otyłości.

W zależności od nasilenia otyłości na terapię składają się różne formy leczenia: 

• leczenie dietetyczne, 

• leczenie farmakologiczne,

• zwiększenie aktywności fizycznej, 

• wsparcie psychodietetyczne/psychologiczne, 

• leczenie chirurgiczne. 

Korzyści farmakologicznego leczenia otyłości 

Farmakoterapia jest częścią kompleksowej strategii leczenia otyłości i nie należy się jej obawiać. Badania wykazują jej wysoką skuteczność, trwałość efektów oraz bezpieczeństwo stosowania. 

• Bezpośrednio wpływa na redukcję masy ciała pacjenta. 

• Ułatwia pacjentowi stosowanie się do zaleceń dotyczących zmian sposobu odżywiania.

• Zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań otyłości. 

• Wpływa na poprawę jakości życia pacjenta. 

• Ma pozytywny wpływ na choroby współistniejące w otyłości. W zależności od leku możemy wymienić:

  • przeciwdziałanie rozwojowi cukrzycy, na którą osoby otyłe są szczególnie narażone, 

  • wsparcie leczenia cukrzycy typu 2 poprzez skuteczną redukcję masy ciała oraz poprawę kontroli glikemii, 

  • zmniejszanie ryzyka zgonu z przyczyn sercowo – naczyniowych, zawału czy udaru,

  • obniżenie ciśnienia tętniczego, 

  • poprawę psychicznego stanu pacjenta i inne.

Oczywiście skuteczność farmakoterapii zależna jest przede wszystkim od współpracy pacjenta z lekarzem, od przestrzegania zaleceń, kontynuowania terapii niefarmakologicznej. Dlatego tak ważna jest dobra relacja pacjenta z lekarzem. Warto podjąć współpracę ze specjalistą, któremu ufamy, który specjalizuje się w leczeniu otyłości, nas wspiera i służy fachową pomocą. 

Wskazania do farmakoterapii 

Warto korzystać ze skutecznych metod leczenia otyłości tak samo, jak korzystamy ze skutecznych terapii farmakologicznych przy leczeniu innych przewlekłych schorzeń. 

Wskazaniami do włączenia farmakoterapii w leczeniu otyłości są:

• osoby dorosłe (w wieku > 18 lat), 

• z wyjściową wartością BMI >- 30 kg/m2 lub >- 27 kg/m2 jeżeli pacjent cierpi na przynajmniej jedną związaną z nieprawidłową masą ciała chorobą współistniejącą jak np. zaburzenia gospodarki węglowodanowej, nadciśnienie tętnicze czy obturacyjny bezdech senny.  

U części pacjentów terapia niefarmakologiczna może okazać się skuteczna i wystarczająca. Wówczas nie ma potrzeby włączania leków. Jednak w obu przypadkach należy wyjść od zmiany sposobu żywienia, ujemnego bilansu kalorycznego i zwiększenia wysiłku fizycznego. W przypadku włączenia farmakoterapii zalecenia te nadal należy kontynuować. 

Czy leki na otyłość dostępne są w Polsce?

Obecnie w Polsce dostępne są 3 leki, które przeszły skomplikowany proces rejestracyjny, na który składa się między innymi długotrwały proces badań klinicznych. Celem tych badań jest wykazanie, że lek jest bezpieczny i skuteczny, czyli taki, który pomoże w redukcji masy ciała i w utrzymaniu zdrowej wagi w dłuższej perspektywie. 

Leki zarejestrowane w Polsce do leczenia otyłości:

LIRAGLUTYD 

• Zwiększa uczucie sytości i pełności, zmniejsza uczucie głodu, opóźnia opróżnianie żołądka.

• Jest szczególnie polecany osobom z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Badania wykazały, że w ciągu rocznej terapii znacząco poprawia wartości glikemii, a 3 letnie stosowanie leku zmniejszyło ryzyko rozwoju cukrzycy u przyjmujących go pacjentów aż o 80%.  

• Lek można stosować w trakcie przyjmowania metforminy. 

• Stosowanie liraglutydu zmniejsza ryzyko zgonu z przyczyn sercowo – naczyniowych, zawału czy udaru.

• Przyczynia się do spadku ciśnienia tętniczego, dlatego warto go rozważyć u osób chorujących na otyłość i jednocześnie nadciśnienie tętnicze. 

• Pozytywnie wpływa na poprawę parametrów zdrowia pacjentów z niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby. 

• Pozytywnie wpływa na zespół bezdechu w czasie snu zmniejszając ilość bezdechów i spłyconych oddechów. 

LEK ZŁOŻONY Z CHLOROWODORKU NALTREKSONU I CHLOROWODORKU BUPROPIONU 

• Stymuluje układ nagrody, zmniejsza apetyt, zmniejsza odczuwanie głodu, a wzmacnia odczuwanie sytości. 

• Ze względu na właściwości leku, warto rozważyć jego stosowanie u osób chorujących na otyłość, której towarzyszy również depresja, a także u osób, które podjęły decyzję o zaprzestaniu palenia tytoniu. 

• Może być skuteczny u osób, które jedzą pod wpływem emocji. 

• Jest przeciwwskazany u pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym. 

ORLISTAT

• Hamuje w układzie pokarmowym wchłanianie ok. ⅓ przyjętych z jedzeniem tłuszczów, dlatego może być skuteczny u osób preferujących tłuste potrawy. 

• Nie działa ośrodkowo i nie wpływa na odczuwanie głodu, sytości i apetytu.

• Pozytywnie wpływa na gospodarkę węglowodanową. 

• Przyczynia się do spadku ciśnienia tętniczego. 

Wszystkie 3 leki wykazały skuteczność w redukcji masy ciała w trakcie realizowanych badań. 

Kto przepisuje leki w terapii otyłości?

Leki na otyłość wydawane są na receptę, a zatem wyłącznie lekarz może je przepisać. To lekarz decyduje o doborze odpowiedniego preparatu dla konkretnego pacjenta. Swoją decyzję opiera na indywidualnej ocenie chorego i wyniku analizy:

• przyczyn rozwoju otyłości, 

• współistniejących powikłań otyłości, 

• sposobu działania danego leku, 

• przeciwwskazań do stosowania preparatu, 

• drogi podania oraz częstotliwości dawkowania leku. 

Tak jak wspomniałam, leczenie otyłości wymaga kompleksowego i specjalistycznego wsparcia. Otyłość to znaczący nadmiar tkanki tłuszczowej oraz dodatkowe problemy zdrowotne, które są następstwem tej choroby i które również należy leczyć. To także złe nawyki i błędy żywieniowe oraz problemy natury psychologicznej, z którymi pacjent rzadko kiedy jest w stanie poradzić sobie samodzielnie. 

Warto szukać pomocy wśród lekarzy, którzy specjalizują się w leczeniu otyłości, mają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie.

Piśmiennictwo:

– charakterystyka produktu leczniczego. Saxenda, https://ec.europa.eu/health/documents/community-register/2017/20171115139439/anx_139439_pl.pdf.

– charakterystyka produktu leczniczego. Mysimba, https://ec.europa.eu/health/documents/community-register/2017/20171208139423/anx_139423_pl.pdf.

– charakterystyka produktu leczniczego. Xenical, https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/xenical-epar-product-information_pl.pdf.

– „Otyłość przewodnik interdyscyplinarny” pod redakcją Pawła Bogdańskiego, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu