Kawa i herbata należą do napojów gorących, które często goszczą w codziennej diecie Polaków. Od lat wiadomo, że regularne ich spożywanie przynosi wiele korzyści zdrowotnych. Z artykułu dowiecie się, jak picie kawy i herbaty (razem i osobno) wpływa na funkcjonowanie mózgu i ryzyko wystąpienia choroby otępiennej i udaru.

Demencja i udar – czym są i jaki mają związek?

Demencja jest postępującym osłabieniem funkcji poznawczych mózgu: uczenia się, logicznego myślenia i zapamiętywania. Najczęściej klasyfikowanym rodzajem demencji jest choroba Alzheimera oraz otępienie naczyniowe, wynikające z niedokrwienia mózgu. Jej występowanie rośnie wraz z wiekiem, a obecnie stanowi duży problem zdrowotny na całym świecie. Szacuje się, że na demencję cierpi ponad 50 mln osób starszych.

Udar zaliczany jest do incydentów sercowo-naczyniowych i jest przyczyną ok. 10 % wszystkich zgonów na świecie. Polega na uszkodzeniu stuktur mózgu w wyniku ich niedotlenienia (zmian miażdżycowych tętnicy szyjnej bądź tętnic mózgowych) lub wylewu krwi do mózgu z powodu pęknięcia naczynia krwionośnego objętego zmianami miażdżycowymi i zbyt dużym ciśnieniem tętniczym w jego obrębie. Często prowadzi on do niepełnosprawności i utraty wybranych funkcji mózgowych. Po przebytym udarze nawet u 30% pacjentów może wystąpić demencja poudarowa.

Czynniki ryzyka wystąpienia, a także czynniki ochronne wobec udaru i demencji są w dużej mierze spójne. Szacuje się, że 90% udarów i 35% demencji można zapobiec. Ponieważ udar podwaja prawdopodobieństwo rozwoju otępienia, a udar jest bardziej powszechny niż otępienie, ponad 1/3 przypadków otępienia można by zapobiec poprzez zastosowanie prewencji udarowej. Do czynników prewencyjnych udaru i otępienia należy m.in.: bogato odżywcza dieta zgodna z zaleceniami zdrowego żywienia, jak również regularne picie kawy i herbaty.

Związki bioaktywne w kawie i herbacie oraz ich wpływ na zdrowie

Kawa, oprócz dobrze wszystkim znanej kofeiny, zawiera także inne substancje biologicznie czynne o właściwościach prozdrowotnych. Należą do nich m.in. polifenole oraz kwas chlorogenowy. Herbata zaś jest źródłem teiny (która jest odpowiednikiem chemicznym kofeiny), polifenoli katechinowych i flawonoidów, w tym galusanu epigalokatechiny. Wymienione związki mają silne działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, hamują stres oksydacyjny, odkładanie się beta-amyloidu w mózgu  i degradację komórek, przez co pełnią rolą neuroprotekcyjną. Wykazują również potencjalne korzyści w polepszaniu funkcji śródbłonka, zmniejszaniu oporności na insulinę i działaniu przeciwzapalnym. Zarówno kawa, jak i herbata, mają korzystny wpływ na funkcjonowanie mózgu.

W badaniach wykazano, że osoby spożywające kawę częściej piją również herbatę. Zauważono, że picie obydwóch tych napojów może dać lepszy efekt neuroochronny niż spożywanie tylko samej kawy lub herbaty.

Picie kawy i herbaty a ryzyko wystąpienia udaru i otępienia

Brytyjskie badanie kohortowe opublikowane w 2021 roku, w którym udział wzięło 365 682 uczestników (w wieku od 50 do 74 lat), zbadało korelację pomiędzy piciem kawy i/lub herbaty i ryzykiem występowania udaru mózgu i demencji. Badacze odkryli, że:

• spożycie kawy od 2 do 3 filiżanek dziennie lub herbaty od 3 do 5 filiżanek dziennie lub ich łączne spożycie od 4 do 6 filiżanek dziennie wiązało się z najniższym współczynnikiem ryzyka incydentów udaru mózgu i demencji,
• picie 2-3 filiżanek kawy z 2-3 filiżankami herbaty dziennie wiązało się z 32% niższym ryzykiem udaru mózgu i 28% niższym ryzykiem demencji,
• spożywanie samej kawy lub w połączeniu z herbatą wiązało się z mniejszym ryzykiem wystąpienia otępienia poudarowego.

Podsumowanie

Odkrycia badaczy podkreślają korzystny wpływ spożycia kawy i herbaty w prewencji udaru mózgu, otępienia i otępienia poudarowego. Kawa i herbata mogą wchodzić w interakcje, dzięki czemu działanie neuroprotekcyjne jest wzmocnione. Z tego względu w codziennym menu warto zawrzeć zawówno herbatę, jak i kawę w ilości 4-6 filiżanek łącznie.

Z picia tych napojów skorzystają zwłaszcza insulinooporni, gdyż kawa i herbata uwrażliwiają komórki na insulinę i zmniejszają ogólnoustrojowy stan zapalny o niskim nasileniu. Warto więc pić kawę i herbatę, gdyż ich korzystne działanie jest potwierdzone w leczeniu i zapobieganiu wielu chorób metabolicznych.

Piśmiennictwo:
– ZHANG, Yuan, et al. Consumption of coffee and tea and risk of developing stroke, dementia, and poststroke dementia: A cohort study in the UK Biobank. PLoS medicine, 2021, 18.11: e1003830.