Według Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii Hepatologii i Żywienia Dzieci idealnym rozwiązaniem byłoby wyłączne karmienie piersią przez pierwszych sześć miesięcy życia dziecka. Mleko zdrowej matki, produkowane w odpowiednich ilościach jest w stanie zaspokoić potrzeby niemowlęcia na wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Karmienie piersią przynosi wiele korzyści zdrowotnych, zarówno w odniesieniu do dziecka, jak i do matki. Mleko kobiece zawiera wiele drogocennych składników, między innymi laktoferynę, oligosacharydy, przeciwciała IgA, enzymy, hormony, czynniki wzrostu. Wzmacniają one układ odpornościowy, działają przeciwzapalnie, utrzymują równowagę mikrobioty przewodu pokarmowego. Bardzo ważną rolę odgrywa siara, zawierająca duże ilości witaminy A, sodu i chlorków. Szczególne znaczenie odgrywają przeciwciała IgA, działające na przewód pokarmowy dziecka [Szajewska, 2016].
Karmienie piersią a insulinooporność
Karmienie piersią to bardzo ważny moment w życiu kobiety. Idealnie byłoby, gdyby proces ten przebiegał bezproblemowo, w atmosferze spokoju. Niestety życie często bywa zawrotne i nie wszystkie plany udaje się zrealizować do końca. Jednym z problemów, z którymi borykają się karmiące matki jest zjawisko insulinooporności. Polega ono na zaburzeniu homeostazy glukozy poprzez zmniejszenie wrażliwości tkanek na insulinę. Oporność na insulinę wynika z działania czynników genetycznych i środowiskowych [Goluch – Koniuszy Z., 2017]. Do niedawna uważano, że nie ma żadnego związku między insulinoopornością, a niedostateczną podażą mleka. Najnowsze badania pokazują, że mamy do czynienia z bardzo złożoną serią współzależnych czynników.
Wykazano, że gruczoł mleczny staje się wrażliwy na insulinę w czasie laktacji. W komórkach produkujących mleko odkryto pewną ilość genów, które stają się aktywne w procesie przejściowym pomiędzy produkcją siary, w pierwszych dniach po porodzie, a wydzielaniem większej ilości mleka w okresie dojrzałej laktacji. Jednym z nich jest gen PTPRF, czyli białkowa fosfataza tyrozynowa. Jest on nazywany biomarkerem niewystarczającej produkcji mleka. Zbadano, że ma działanie hamujące sygnały wewnątrzkomórkowe, które są zwykle wyzwalane poprzez wiązanie insuliny z jej receptorem na powierzchni komórki [Nordqvist, 2013].
Organizm matek bez insulinooporności wytwarza znacznie mniej tego genu. Insulina wywiera wpływ na procesy metaboliczne, w tym syntezę lipidów i białek. Biorąc pod uwagę fakt, że gruczoł sutkowy w okresie laktacji wytwarza bardzo duże ilości lipidów, białek i węglowodanów oczywistym staje się fakt, że insulina odgrywa ważną rolę w biosyntezie mleka. Wykazano również, że wrażliwość gruczołów sutkowych na insulinę zmienia się w całym cyklu rozrodczym. Te wszystkie czynniki powodują bardzo często opóźnienie początku laktogenezy oraz hamowanie tempa produkcji mleka w okresie laktacji dojrzałej [Nommsen Rivers L., 2016]. Oznacza to, że kobiety ze zmniejszoną wrażliwością na insulinę będą wykazywały wolniejszy przyrost produkcji mleka w odpowiedzi na zapotrzebowanie niemowląt. [Lemay, 2013].
Jak leczyć insulinooporność?
Odpowiednio dobrana dieta i wysiłek fizyczny są w większości przypadków skutecznymi metodami walki z insulinoopornością. Niestety w praktyce zdarza się, że działania te są nieskuteczne. Pacjentom bardzo trudno zmienić swoje nawyki żywieniowe. Dlatego zaleca się również terapię farmakologiczną. Rekomenduje się w tych przypadkach lek zmniejszający insulinooporność, czyli metforminę. Jej działanie jest wielokierunkowe. Zwiększa insulinowrażliwość hepatocytów, pomaga zredukować masę ciała, obniża stężenie cholesterolu całkowitego i trójglicerydów w surowicy krwi. Biorąc pod uwagę jej mechanizm działania, wydaje się odwracać prawie wszystkie zjawiska patologiczne związane z insulinoopornością.
Metformina a karmienie piersią
Metformina jest obecna na rynku od ponad 50 lat. Cechuje ją duży profil bezpieczeństwa. Jednak jej stosowanie podczas karmienia piersią budzi wciąż wiele kontrowersji. W charakterystyce produktu leczniczego zawarte są informacje o przenikaniu metforminy do mleka kobiecego. Z powodu ograniczonych danych, producent nie zaleca karmienia piersią w czasie leczenia tym preparatem. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że ilość metforminy, która dostaje się do mleka matki jest niewielka, a w niektórych badaniach była wręcz niewykrywalna. Utrzymuje się ona na poziomie 0,5% dawki dostosowanej do masy ciała matki.
Lek uznaje się za stosunkowo bezpieczny, jeśli wartość ta jest mniejsza niż 10%. Stężenia w mleku są względnie stałe w ciągu dnia, nie ma więc konieczności planowania karmienia w zależności od przyjmowania leków. Jednak niektórzy lekarze zalecają podczas przyjmowania metforminy w postaci tabletek o przedłużonym uwalnianiu – lek przyjąć bezpośrednio po karmieniu, a z kolejnym podaniem dziecku pokarmu odczekać 5 godzin. Natomiast w przypadku tabletek o natychmiastowym uwalnianiu lek przyjąć bezpośrednio po karmieniu, ale następne karmienie można powtórzyć już po 2,5 godzinach.
Chociaż dawka leku w mleku jest bardzo mała, zdarza się, że metformina wykrywana jest w niewielkich stężeniach w surowicy karmionych niemowląt. Do tej pory nie zarejestrowano jednak żadnych działań niepożądanych u dziecka karmionego piersią, którego matka przyjmowałaby metforminę. Niektóre kobiety zwróciły nawet uwagę na poprawę zdolności wytwarzania mleka podczas jej stosowania. Jednak zbyt mała ilość badań w tym kierunku przyczynia się do zaleceń, by stosować metforminę ostrożnie podczas karmienia noworodków i wcześniaków oraz dzieci z niewydolnością nerek. Decyzję o tym, czy przerwać karmienie piersią, należy podjąć po rozważeniu korzyści wynikających z karmienia piersią i potencjalnego ryzyka występowania objawów niepożądanych u dziecka, a wszystkie działania powinny być konsultowane z lekarzem prowadzącym [Grunebaum, 2019, Uruska i in., 2018].
Artykuł napisała: Renata Karaś
Bibliografia:
- Goluch-Koniuszy Z., Salmanowicz H., Znaczenie żywienia w fizjologicznej insulinooporności u młodzieży będącej w skoku pokwitaniowym, 2017.
- Grunebaum A., Metfromin During Pregnancy and Breastfeeding, 2019.
- Lemay D. G., Ballard O., A., Hughes M. A., Morrow A. L., Horseman N. D., Nommsen-Rivers L. A., RNA Sequencing of the Human Milk Fat Layer Transcriptome Reveals Distinct Gene Expression Profiles at Three Stages of Lactation, 2013.
- Nommsen-Rivers Laurie A., Does Insulin Explain the Relation between Maternal Obesity and Poor Lactation Outcomes? An Overview of the Literature, 2016.
- Nordqvist Ch., Insulin’s Role In Making Breast Milk, 2013.
- Szajewska H., Horvarth A., Rybak A., Socha P., Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, 2016.
- Uruska A., Zozulińska – Ziółkiewicz D., Metformina – wszechstronny lek z bogatą perspektywą na przyszłość, 2018.
