Jest nam niezmiernie miło poinformować, że zostaliśmy zaproszeni do współpracy przy realizacji badań naukowych z Akademią Wychowania Fizycznego w Poznaniu, pod kierownictwem dr hab. Joanną Karolkiewicz, prof AWF. Tematem projektu jest “Wpływ 12 tygodniowego treningu obwodowego (połączenie ćwiczeń siłowych i wytrzymałościowych) na insulinowrażliwość i funkcję śródbłonka naczyniowego kobiet z insulinoopornością“.
Członkami zespołu badawczego są: dr hab. Joanna Karolkiewicz prof. AWF, dr n. o zdr. Marzena Ratajczak, dr n. k. f. Monika Krzywicka-Michałowska, dr hab, n. med. Monika Szulińska, lic. Dominika Musiałowska.
Pacjentki z insulinoopornością z województwa Wielkopolskiego, które zostaną włączone do badań, będą miały okazję, bezpłatnie uczestniczyć w 12-tygodniowych treningach sportowych, pod okiem fizjoterapeutki, trenerki oraz dietetyka, a także będą mogły wykonać szereg bezpłatnych badań laboratoryjnych, analizy składu ciała, konsultacji lekarskich oraz współpracować z Dominiką Musiałowską – prezesem naszej Fundacji, w ramach indywidualnych konsultacji edukacji zdrowotnej i żywieniowej.
JAKI JEST CEL REALIZOWANYCH BADAŃ?
Celem badania jest ocena insulinowrażliwości i funkcji śródbłonka naczyniowego u kobiet z insulinoopornością po zastosowaniu treningu obwodowego opartego na ćwiczeniach siłowo-wytrzymałościowych kształtujących różne grupy mięśniowe.
Chcemy pokazać, że poprawa funkcji motorycznej/metabolicznej mięśni szkieletowych pod wpływem treningu obwodowego opartego na ćwiczeniach siłowych przeplatanych epizodami ćwiczeń wytrzymałościowych może wywierać pozytywny wpływ na insulinowrażliwość, metabolizm glukozy i lipidów oraz funkcję śródbłonka naczyniowego w grupie badanych kobiet z prawidłową masą ciała i z nadwagą.
O INSULINOOPORNOŚCI, AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ I BADANIACH NAUKOWYCH
Insulinooporność jest głównym czynnikiem patogenetycznym cukrzycy typu 2 (Reaven, 1995, Reaven, 2005). Obniżenie wrażliwości tkanek na insulinę jest kompensowane przez hiperinsulinemię, co powoduje, że u części osób z insulinoopornością przez wiele lat nie rozwija się cukrzyca typu 2. Oporność tkanek na insulinę stwierdza się nie tylko u kobiet z nadwagą i otyłością czy chorujących na zespół policystycznych jajników (Craig, et al., 2002), ale także u potencjalnie zdrowych kobiet z prawidłową wartością BMI (Celik, et al., 2011). Niska masa mięśniowa bez względu na wielkość całkowitej masy ciała stanowi czynnik zwiększający ryzyko rozwoju insulinooporności (Srikanthan and Karlamangla, 2011).
Najnowsze wyniki badań podtrzymują stanowisko, że regularny trening fizyczny prowadzi do korzystnych zmian fizjologicznych, które w szczególności dotyczą poprawy wrażliwości na insulinę mięśni szkieletowych i wątroby oraz wychwytu i utylizacji glukozy przez mięśnie szkieletowe (Bird and Hawley, 2017). Zmiany wywołane wysiłkiem fizycznym w komórkach mięśni szkieletowych są silnie związane ze wzrostem insulinowrażliwości zarówno samej tkani mięśniowej, jak i pozostałych tkanek (Russell, et al., 2017). Poprawa funkcji motorycznej/metabolicznej w komórkach mięśni szkieletowych pod wpływem wysiłku fizycznego jest ściśle związana z poprawą wewnątrzkomórkowego szlaku insulinowego, wzrostem ilości mitochodriów i grzebieni mitochondrialnych oraz zwiększoną produkcją i uwalnianiem miokin (Eckardt, et al., 2014, Oh, et al., 2016).
Rośnie liczba dowodów naukowych wykazujących, poprawę insulinowrażliwości (IS) nawet bez istotnie wykazanego wzrostu poboru tlenu (VO2peak/VO2max) pod wpływem treningu aerobowego (Herzig, et al., 2014).Wykazano także, że wielkość korzystnych zmian u osób z IS mogą być bardziej widoczna przy zwiększonej intensywności treningu, który może obejmować trening interwałowy o wysokiej intensywności (HIIT) lub interwałowy trening sprinterski (SIT) (Olver and Laughlin, 2016).
Badania na poziomie molekularnym wyjaśniły wpływ wysiłku fizycznego na cząsteczki sygnałowe i białka, które odgrywają kluczową rolę w insulinowrażliwości komórek. Wykazano, że aktywacja kinazy AMPK w mięśniach (dzięki ćwiczeniom fizycznym) poprawia wydajność dokomórkowego transportu glukozy przez uruchomienie odrębnego mechanizmu, niezależnego od insuliny. Ponadto zaobserwowano, że trening fizyczny aktywizuje kinazę AMPK nie tylko w mięśniach szkieletowych, ale również w wątrobie i tkance tłuszczowej (Ruderman, et al., 2003).
Do aktywacji AMPK pod wpływem skurczu mięśniowego dochodzi na skutek zwiększenie w komórce mięśniowej stosunku AMP/ATP. Z kolei wzrost aktywności kinazy powoduje wzrost tempa oksydacji kwasów tłuszczowych oraz zwiększenie wychwytu i utylizacji glukozy w mięśniach. Ponadto AMPK stymuluje wychwyt glukozy przez zwiększenie translokacji GLUT4 do błony komórkowej. Aktywacja AMPK w miocytach zwiększa utlenianie wolnych kwasów tłuszczowych za pośrednictwem PGC-1α, przez co zmniejsza wewnątrzmiocytarną akumulację lipidów.
Poza rolą w regulacji bilansu energetycznego w sposób autonomiczny na poziomie komórkowym, AMPK pozostaje także pod wpływem licznych hormonów i/lub cytokin, które uczestniczą w regulacji bilansu energetycznego (Sarnowska, et al., 2013). Miokiny indukowane wysiłkiem odgrywają kluczową rolę w korzystnych zmianach metabolicznych zachodzących u pacjentów. Bodźcem do wydzielania miokin podczas wysiłku fizycznego są skurcze mięśni i towarzyszące im uszkodzenia włókien mięśniowych, które inicjują odpowiedź zapalną, zapoczątkowaną uwalnianiem czynników chemotaktycznych oddziałujących na komórki immunologiczne rozpoczynające szybki proces naprawy. Uwalniane miokiny promują przerost oraz miogenezę, angiogenezę i rewaskularyzację mięśni oraz wychwyt glukozy, lipolizę, β-oksydację w miocytach. Chociaż setki miokin zostały opisane w badaniach proteomicznych, obecnie mamy raczej ograniczoną wiedzę na temat ich roli, jaką odgrywają w zapobieganiu insulinooporności, stanom zapalnym i związanym z tym zaburzeniom metabolicznym.
JAKI TRENING BĘDZIE NAJLEPSZY?
Najnowsze badania wskazują, że połączenie treningu wytrzymałościowego z treningiem oporowym może być bardziej skuteczne w redukcji zaburzeń metabolicznych aniżeli zastosowany tylko jeden rodzaj treningu (Lambers, et al., 2008, Ratajczak, et al., 2019). Korzyści wynikające ze stosowania treningu mieszanego, w dużej mierze wynikają z angażowania większej masy mięśniowej podczas ćwiczeń aniżeli w przypadku samodzielnego treningu siłowego czy wytrzymałościowego (Plotnikoff, et al., 2010, Seo, et al., 2010, Seo, et al., 2011). Wyniki badań wskazują, że programy treningowe, które wywołały hipertrofię i transformację włókien mięśniowych u pacjentów, jednocześnie zwiększały wrażliwość komórek mięśniowych na insulinę (Hills, et al., 2010).
Dotychczas przeprowadzone badania wykazują, że nie zawsze zmiany adaptacyjne wywołane treningiem oporowym prowadzą do zmian wszystkich wskaźników metabolizmu węglowodanów, na przykład, nie zawsze obniżają poziomu glukozy na czczo (Eikenberg, et al., 2016, Oliveira, et al., 2015). Z kolei, wyniki badań innych autorów (Strasser and Pesta, 2013) wskazują, że stosowany 2-3 razy w tygodniu trening oporowy, wywołuje wzrost stężenia glukotransporterów GLUT-4 i poprawia ich translokację o 30-70%, co powoduje wzrost SI nawet o 10-48%. Istotny jest również efekt utrzymania tych korzystnych zmian po zastosowaniu bodźca treningowego. Obserwacje wskazują, że nawet jeśli bezpośredni wpływ wysiłku fizycznego na dokomórkowy transport glukozy w komórkach mięśni szkieletowych jest stosunkowo krótkotrwały (2-4 h), to jednak wzrost wrażliwości na aktywację transportu glukozy przez insulinę jest obserwowany jeszcze >48 h po zastosowanym treningu (Bird and Hawley, 2017).
Pomimo doniesień wskazujących na istotną rolę treningu siłowego w kontroli metabolicznej, wysiłek o charakterze siłowym nadal jest marginalizowany i rzadko zalecany w profilaktyce i leczeniu chorób metabolicznych (Strasser and Pesta, 2013). Powyższe obserwacje stały się podstawą do wykorzystania treningu fizycznego opartego na ćwiczeniach aerobowych połączonych z ćwiczeniami siłowymi w terapii kobiet w wieku 25-45 lat ze stwierdzoną insulinoopornością.
DO KOGO KIEROWANE SĄ BADANIA I JAK WYGLĄDA ICH PRZEBIEG?
Do badań planuje się włączyć, w dwóch ich etapach, łącznie 40 kobiet ze stwierdzoną insulinoopornością w wieku od 25 do 45 lat. Przed przystąpieniem do badań pacjentki zostaną poddane kwalifikacji lekarskiej w Katedrze i Zakładzie Leczenia Otyłości, Zaburzeń Metabolicznych i Dietetyki klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, przeprowadzone zostanie pełne badanie podmiotowe i przedmiotowe.
Przed przystąpieniem do badań wszystkim zakwalifikowanym uczestniczkom w warunkach na czczo pobrana zostanie krew żylna do oznaczenia stężenia glukozy i insuliny oraz obliczenia wskaźnika insulinooporności HOMA-IR (Matthews, et al., 1985). U pacjentów, u których glukoza na czczo wyniesie 3.0 do 25.0 mmol/l i insulina na czczo wyniesie 3 do 55 mU/ml, zostanie oznaczona hemoglobina glikowana (HbA1c) w celu wykluczenia z badań osób z cukrzycą lub stanem przedcukrzycowym wg poniższego standardu (Carson, et al., 2010):
Cukrzyca typu II zostanie stwierdzona jeśli potwierdzony zostanie jeden lub więcej z poniższych stanów:
HbA1C ≥ 6.5%,
Glukoza na czczo ≥7 mmol/L(126 mg/dl),
Samodzielne zgłoszenie cukrzycy przez pacjenta,
i/lub zażywanie leków na cukrzycę (doustnych leków hipoglikemicznych i / lub insuliny),
Stan przedcukrzycowy zostanie potwierdzony jeśli wystąpią jeden lub więcej z poniższych stanów:
HbA1C ≥6% ale <6.5% lub glukoza na czczo ≥ 5.5 mmol/L(100 mg/dL) ale < 7.0 mmol/L (126 mg/dL),
Pacjent nie potwierdza cukrzycy,
Pacjent nie zażywa leków na cukrzycę.
KTO ZOSTANIE WŁĄCZONY DO BADAŃ?
kobiety 25-45 lat, miesiączkujące,
BMI 25-29,9 kg/m2 oraz o prawidłowej masie ciała,
insulinooporność na podstawie wskaźnika HOMA-IR (punkt odcięcia 2,5),
brak przeciwwskazań do wysiłku fizycznego.
Kobiety spełniające kryteria włączenia do badania zostaną losowo podzielone na dwie grupy. Grupa pierwsza będzie wykonywać, przez okres 3 miesięcy, 3 razy w tygodniu, trening siłowo–wytrzymałościowy na urządzeniach w systemie obwodowym zintegrowanych z oprogramowaniem komputerowym Milon (firmy Kravter) trwający łącznie 30 minut. Druga grupa kobiet będzie stanowić grupę kontrolną i kobiety w tej grupie przez okres 3 miesięcy będą utrzymywały dotychczasowy poziom swojej aktywności fizycznej.
Program treningowy wykonywany będzie na 7 urządzeniach zestawionych w obwodzie w następującej kolejności:
- Obwód treningowy rozpoczyna się od ćwiczenia na cykloergometrze, które trwa 4 minuty.
- Drugie ćwiczenie kształtuje siłę mięśni brzucha i wraz z ćwiczeniem numer sześć, poprawia nie tylko parametry siłowe mięśni, ale także kształtują równowagę i utrzymanie prawidłowej pozycji ciała.
- Trzecie ćwiczenie w obwodzie, kształtuje siłę mięśni tylnej części uda (mięsień dwugłowy uda oraz mięśnie do niego przylegające).
- Czwarte ćwiczenie trenuje siłę mięśnia najszerszego grzbietu, mięśni obręczy barkowej oraz górnej części klatki piersiowej. Poza poprawą siły i funkcji wymienionych mięśni, ćwiczenie także doskonale pobudza mięśnie pomocnicze oddechowe.
- Piąte ćwiczenie na urządzeniu crosswalker, to obciążające większość mięśni organizmu ćwiczenie, które trwa 4 minuty i podobnie jak trening na cykloergometrze, kształtuje przede wszystkim wydolność organizmu.
- Szóste ćwiczenie trenuje siłę mięśni brzucha, mięśnie prostownika grzbietu i inne mięśnie grzbietu.
- Siódme ćwiczenie, ostatnie w serii, jest ćwiczenie kształtujące mięśnie pośladków, oraz mięśnie przywodziciele i odwodziciele stawu biodrowego. Ćwiczenie to spełnia funkcje kształtującego siłę i zabezpieczenie dla stawu biodrowego, poprzez trening partii mięśniowych rzadziej wykorzystywanych w życiu codziennym, tym samy trudniejszych do zachowania sprawności wraz z biegiem lat i obniżaniem się poziomu aktywności fizycznej człowieka.
URZĄDZENIE MILON
Urządzenia będą sterowane wcześniej zaprogramowaną kartą chipową, dzięki czemu automatycznie dostosują swoje parametry, takie jak wysokość siedziska czy opór do ćwiczącego oraz umożliwione będzie monitorowanie postępów treningowych ćwiczących kobiet i ich obecność na treningu. W pomieszczeniu w trakcie treningu będą mogły przebywać tylko dwie osoby. Przewidziany czas ćwiczeń będzie sterowany (minuta na ćwiczenia siłowe, cztery minuty na ćwiczenia wytrzymałościowe oraz 30 sekund przerwy między kolejnymi ćwiczeniami) oraz dla każdej ćwiczącej dozowane będzie obciążenie z użyciem systemu elektronicznego silnika oporowego maszyn. Ćwiczenia w programie treningowym zaplanowane są w taki sposób, aby różne grupy mięśni ćwiczących kobiet obciążone były naprzemiennie, co zapewni wszechstronny trening całego organizmu. Zakres ruchu, czas trwania ćwiczeń oraz przerwy, sterowane będą automatycznie przez system i oprogramowanie urządzeń i nie będzie wymagało to dodatkowej uwagi ćwiczącej.
Kobiety, które przystąpią do treningu podczas jednej sesji treningowej wykonają 2 serie ćwiczeń na zadanym obwodzie o łącznym czasie ok. 30 minut. Po każdej sesji treningowej przewidziana jest przerwa na wietrzenie pomieszczenia i dezynfekcję urządzeń. Wymogi sanitarne będą na bieżąco dostosowywane do aktualnych zaleceń Głównego Inspektora Sanitarnego.
PRZYGOTOWANIE DO TRENINGÓW
Przed rozpoczęciem programu treningowego i po jego ukończeniu przeprowadzony zostanie test wysiłkowy one-repetition maximum (1RM). W trakcie badania przed rozpoczęciem programu na podstawie testu RM określone zostaną indywidualne obciążenia treningowe dla każdej z uczestniczek programu oraz dodatkowo oznaczony będzie zakres maksymalnej częstości skurczów serca (HRmax). Po zakończeniu programu treningowego ponownie zastosowany będzie test 1RM w celu określenia zmian w zakresie siły dynamicznej badanych pacjentek.
Test 1RM przeprowadzany będzie dla 5 ćwiczeń siłowych zaplanowanych w obwodzie siłowo-wytrzymałościowym, z użyciem urządzeń Milon. Test 1 RM polegać będzie na wykonaniu przez badane kobiety serii maksymalnie 4 powtórzeń zadanego ruchu ze stopniowo zwiększanym oporem, do momentu, w którym, nie będzie w stanie pokonać kolejnego ciężaru. Ostatnie w pełni wykonane powtórzenie będzie stanowić wartość określającą 1RM. Wykonanie testu 1RM poprzedzone będzie rozgrzewką, a następnie wykonane zostaną 4 kolejne próby, każda z obciążeniem zbliżonym do maksymalnego, stosując 3-4 minutowe przerwy pomiędzy każdą próbą. Stosowane obciążenia będą stopniowane w zakresie 2,5-20 kg i zwiększane, w oparciu o obserwację próby wcześniejszej oraz subiektywne poczucie zmęczenia (RPE) pacjentki. Wynikiem końcowym próby 1RM, będzie ostatnie w pełni wykonane powtórzenie ruchu z zadanym oporem, poprzedzające próbę, w której ruchu nie udało się osiągnąć. Ruch ostatniej próby określonej jako 1RM, powinien być wykonany płynnie, ze stałą prędkością i w pełnym możliwym zakresie ruchu w danym stawie.
Wyznaczony zakres obciążenia dla uczestniczek programu przy ćwiczeniach siłowych to 50–80% 1RM. (Ferguson, 2014, Niewiadomski, et al., 2008, Pereira, et al., 2007). Zakres HR max określony zostanie dla ćwiczących kobiet metodą pośrednią za pomocą wzoru: HR treningowe = 220-wiek badanego (Ferguson, 2014). Wyznaczony zakres maksymalnej częstości skurczów serca (HRmax) będzie wykorzystany podczas treningu przy wykonywaniu ćwiczeń aerobowych, a intensywność ich wyniesie 50-80% HRmax. Minimalna intensywność ćwiczeń niezbędna do spowodowania znaczących zmian adaptacyjnych w układzie krążenia i oddychania zawiera się w przedziale 55-65% indywidualnych możliwości wysiłkowych określanych jako procent maksymalnego tętna wysiłkowego (HRmax) (Drygas, et al., 2000).
JAKIE BADANIA PLANUJEMY WYKONAĆ PACJENTKOM?
Po wstępnym zakwalifikowaniu uczestniczek badań (na podstawie kryteriów włączenia i wykluczenia), u każdej pacjentki, dwukrotnie (na początku badania oraz po zakończeniu interwencji) zostaną wykonane poniżej omówione czynności oraz badania.
Badanie podmiotowe:
Z pacjentem zostanie przeprowadzony wywiad chorobowy. Zostanie wykonana kopia dotychczasowej i bieżącej dokumentacji klinicznej (karty poprzednich hospitalizacji, wyniki badań biochemicznych, badań dodatkowych, konsultacji specjalistycznych).
Ocena składu ciała i pomiary antropometryczne:
Masa ciała i wysokość pacjentek, obwód talii i obwód bioder- na podstawie pomiarów, obliczony zostaną: wskaźnik BMI oraz wskaźnik WHR. Przy użyciu analizatora Bodystat (wykorzystującego zjawisko bioimpedancji) oraz densytometrii metodą DXA (GE Healthcare Lunar), zostanie oceniony skład ciała pacjentów.
Parametry fizjologiczne i wskaźniki związane z funkcją śródbłonka naczyniowego:
Pomiar ciśnienia tętniczego, tętna spoczynkowego, analiza kształtu fali tętna (SphygmoCor PWA).
Wskaźniki biochemiczne związane z insulinoopornością oraz funkcją śródbłonka:
W krwi żylnej pobranej na czczo z żyły przedramienia (27 ml) przed rozpoczęciem i po zakończeniu programu treningowego planuje się wykonać morfologię, analizę wskaźników biochemicznych oraz testy komercyjne ELISA.
- Wskaźniki insulinowrażliwości oraz metabolizmu węglowodanowego:
Stężenie glukozy, insuliny, insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1), hemoglobiny- A1C (HgA1C), mioglobiny,
- Wskaźniki metabolizmu lipidowego:
Stężenie cholesterol całkowitego, cholesterolu HDL, cholesterolu LDL, triglicerydów, apolipoprotein (Apo-A, Apo-B, Apo-E), zmodyfikowanych oksydacyjnie lipoprotein LDL (oxLDL), aktywność paraoksonazy (PON), konwertazy proproteinowej subtilizyny/kexiny 9 (PCSK-9),
- Czynniki transkrypcyjne regulujące metabolism węglowodanowy i lipidowy:
Receptor aktywowany przez proliferator peroksysomów (PPARγ; NR1C3), koaktywator PPARγ, koaktywator 1 α ( PGC -1α),
- Adipokiny i miokiny:
leptyna, adiponektyna, rezystyna, wisfatyna, apelina, irizina, białko wiążące retinol typu 4 (RBP4), waspina, chimeryna, nesfatyna, lipocalin-2, proprotein convertase subtilisin/kexin type 9 (PCSK9)
- Wskaźniki stanu zapalnego:
Białko C-reaktywne (hsCRP), interleukina-1 (IL-1), interleukina-6 (IL-6), interleukina-10 (IL-10), czynnik martwicy nowotworów (TNF-alfa), białko szoku cieplnego 70, lipocalina-2,
- Wskaźniki funkcji śródbłonka naczyniowego:
endotelialna syntaza tlenku azotu (eNOS), czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF), homocysteina, inhibitor aktywatora plazminogenu 1 (PAI-1), molekuły adhezyjne (sVCAM-1, ICAM-1), chemoatraktant monocytów 1(MCP-1), metaloproteinazy macierzowe (MMP-9 i MMP-2), cytozolowe białka wiążące kwasy tłuszczowe (FABPs).
Analiza ilościowa i jakościowa mikrobioty jelitowej
Przed rozpoczęciem i po zakończeniu programu treningowego od kobiet biorących udział w projekcie zostaną pobrane próbki kału (około 20 ml) w celu analizy ilościowej i jakościowej mikrobioty jelitowej oraz oznaczenia wskaźników przesiąkliwości i stanu zapalnego jelit: wydzielnicza Iga (sIgA), kalprotektyna, zonulina, α-1-antytrypsyna.
Ocena sztywności podeszwowej z wykorzystaniem nieinwazyjnej metody miotonometrii przy wykorzystaniu urządzenia MyotonPRO Digital Palpation Device firmy Myoton Muscle Diagnostics. Badaniu zostaną poddane następujące pozycje anatomiczne stopy: duży palec, śródstopie, łuk zewnętrzny i wewnętrzny oraz pięta.
Przewidywany okres prowadzenia badań: VIII.2020-XII.2024
18 sierpnia odbyły się pierwsze badania lekarskie w ramach kwalifikacji do badań, u dr hab.n.med. Moniki Szulińskiej w Katedrze i Zakładzie Leczenia Otyłości, Zaburzeń Metabolicznych i Dietetyki klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, kolejne odbędą się 25 sierpnia oraz 1 września. Zgodnie z harmonogramem badań, treningi sportowe powinny się rozpocząć w drugiej połowie września 2020. Wszelkie pytania na temat projektu udziela Dominika Musiałowska dominika@insulinoopornosc.com oraz dr Marzena Ratajczak mratajczak@awf.poznan.pl .
Będziemy na bieżąco relacjonować przebieg badań zarówno na fanpage Fundacji www.facebook.com/insulinooporni jak i na naszych profilach na Instagramie www.instagram.com/dominika_musialowska oraz www.instagram.com/fundacja_io
Bibliografia
Bird, S. R. and J. A. Hawley. (2017), ‘Update on the Effects of Physical Activity on Insulin Sensitivity in Humans’, BMJ Open Sport & Exercise Medicine Vol. 2, No. 1, pp. e000143.
Carson, A. P., K. Reynolds, V. A. Fonseca and P. Muntner. (2010), ‘Comparison of A1c and Fasting Glucose Criteria to Diagnose Diabetes among U.S. Adults’, Diabetes Care Vol. 33, No. 1, pp. 95-7.
Drygas, W., T. Kostka, A. Jegier and H. Kuński. (2000), ‘Long-Term Effects of Different Physical Activity Levels on Coronary Heart Disease Risk Factors in Middle-Aged Men’, Int J Sports Med Vol. 21, No. 4, pp. 235-41.
Eikenberg, J. D., J. Savla, E. L. Marinik, K. P. Davy, J. Pownall, M. E. Baugh, K. D. Flack, S. Boshra, R. A. Winett and B. M. Davy. (2016), ‘Prediabetes Phenotype Influences Improvements in Glucose Homeostasis with Resistance Training’, PLoS One Vol. 11, No. 2, pp. e0148009.
Hills, A. P., S. P. Shultz, M. J. Soares, N. M. Byrne, G. R. Hunter, N. A. King and A. Misra. (2010), ‘Resistance Training for Obese, Type 2 Diabetic Adults: A Review of the Evidence’, Obes Rev Vol. 11, No. 10, pp. 740-9.
Kahn, B. B. and J. S. Flier. (2000), ‘Obesity and Insulin Resistance’, J Clin Invest Vol. 106, No. 4, pp. 473-81.
Keske, M. A., R. M. Dwyer, R. D. Russell, S. J. Blackwood, A. A. Brown, D. Hu, D. Premilovac, S. M. Richards and S. Rattigan. (2017), ‘Regulation of Microvascular Flow and Metabolism: An Overview’, Clin Exp Pharmacol Physiol Vol. 44, No. 1, pp. 143-149.
Lee, S., A. R. Deldin, D. White, Y. Kim, I. Libman, M. Rivera-Vega, J. L. Kuk, S. Sandoval, C. Boesch and S. Arslanian. (2013), ‘Aerobic Exercise but Not Resistance Exercise Reduces Intrahepatic Lipid Content and Visceral Fat and Improves Insulin Sensitivity in Obese Adolescent Girls: A Randomized Controlled Trial’, Am J Physiol Endocrinol Metab Vol. 305, No. 10, pp. E1222-9.
Libby, P., P. M. Ridker and A. Maseri. (2002), ‘Inflammation and Atherosclerosis’, Circulation Vol. 105, No. 9, pp. 1135-43.
Mayorga-Vega, D., J. Viciana and A. Cocca. (2013), ‘Effects of a Circuit Training Program on Muscular and Cardiovascular Endurance and Their Maintenance in Schoolchildren’, J Hum Kinet Vol. 37, pp. 153-60.
Oliveira, P. F., A. B. Gadelha, R. Gauche, F. M. Paiva, M. Bottaro, L. C. Vianna and R. M. Lima. (2015), ‘Resistance Training Improves Isokinetic Strength and Metabolic Syndrome-Related Phenotypes in Postmenopausal Women’, Clin Interv Aging Vol. 10, pp. 1299-304.
Ormazabal, V., S. Nair, O. Elfeky, C. Aguayo, C. Salomon and F. A. Zuñiga. (2018), ‘Association between Insulin Resistance and the Development of Cardiovascular Disease’, Cardiovasc Diabetol Vol. 17, No. 1, pp. 122.
Roberts, C. K. and R. J. Barnard. (2005), ‘Effects of Exercise and Diet on Chronic Disease’, J Appl Physiol (1985) Vol. 98, No. 1, pp. 3-30.
Russell, R. D., D. Hu, T. Greenaway, S. J. Blackwood, R. M. Dwyer, J. E. Sharman, G. Jones, K. A. Squibb, A. A. Brown, P. Otahal, M. Boman, H. Al-Aubaidy, D. Premilovac, C. K. Roberts, S. Hitchins, S. M. Richards, S. Rattigan and M. A. Keske. (2017), ‘Skeletal Muscle Microvascular-Linked Improvements in Glycemic Control from Resistance Training in Individuals with Type 2 Diabetes’, Diabetes Care Vol. 40, No. 9, pp. 1256-1263.
Srikanthan, P., A. L. Hevener and A. S. Karlamangla. (2010), ‘Sarcopenia Exacerbates Obesity-Associated Insulin Resistance and Dysglycemia: Findings from the National Health and Nutrition Examination Survey Iii’, PLoS One Vol. 5, No. 5, pp. e10805.
Srikanthan, P. and A. S. Karlamangla. (2011), ‘Relative Muscle Mass Is Inversely Associated with Insulin Resistance and Prediabetes. Findings from the Third National Health and Nutrition Examination Survey’, J Clin Endocrinol Metab Vol. 96, No. 9, pp. 2898-903.
